Үстүбүздөгү жылдын алгачкы күндөрүндө автокырсыктан улам борбор калаабызды бойлой аккан Чоң Чүй каналы дагы 4 адамдын өмүрүн алып кетти. Албетте, бул кырсык деңизчи, бирок окуя болгон аймакта жашаган тургундардын ою боюнча, жергиликтүү бийлик бул кырсыктардын алдын эбак алса болмок экен...

«КОНОККО БАРАТКАНБЫЗ»
6-январь күнү Бишкек шаарынын түндүк тарабында жайгашкан Аламүдүн айылы менен Бакай-Ата жаңы конушунун ортосундагы жолдо кетип бара жаткан Фольксваген-Пассат үлгүсүндөгү жеңил унаа Чоң Чүй каналына кулап кеткен. Жыйынтыгында автоунаанын айдоочусу – 44 жаштагы А.Жусупбеков, анын келинчеги – 40 жаштагы Б.Анапиева, 34 жаштагы З.Жанузакова жана анын 10 айлык уулу Нурэл каза табышып, арасынан бир гана З.Максүтов аман калган. Каза болгондордун бардыгы Нарын облусунун тургундары болгон.
Биз ошол окуяда аман калган ЗАМИРБЕК МАКСҮТОВду таап, андан окуя кандайча болгондугу тууралуу маалыматты өз оозунан уктук:
– Ошол каргашалуу күнү эртең менен үйдө отурсам жолдош балам Алмаз телефон чалып, «азыр аяшыңды машинага салып алып барам. Сен да келинчегиңди алып Бакай-Атага, Кадырбектикине (теңтуш баласы) айылчылап келбейлиби» деди. Анан алар келип, үйдөн чогуу чыктык. Жолдо баратсак алдыбыздан машина чыкты, ошол кезде досум коркуп тормозду тээп жиберген окшойт, тайып барып машина сууга чалкасынан түшүп калды. Андан кийинкисин билбейм, эс-учумду жоготуп коюптурмун. «Тез жардам» алып барганда гана эсиме келдим. Мени жаныбыздан өтүп бараткан машинанын айдоочусу алып чыккан экен. Ал эми келинчегим, кичинекей балам, досум жана аяшым каза болуп калышты...

«ТИЛЕККЕ КАРШЫ, БАШКАЛАРЫН КУТКАРА АЛБАЙ КАЛДЫК...»
Ал эми АМАНБЕК АШЫРАЛИЕВ аттуу каарманыбызды баатыр десек жарашат. Себеби азыркы күндө кыйынчылыкка дуушар болгон адамга колун сунуп жардам кылбай, «мойнума ашыкча түйшүк үйүп албайын» дегендер да жок эмес. Ал эми биздин каарманыбыз болбогондо жогорудагы Замирбек мырза аман калат беле, ким билет?.. Окуяга күбө катары жана бир адамдын өмүрүн кантип сактап калганын каарманыбыз мындайча баяндады:
– Ал күнү биз үйдөн чыгып баратканбыз. Жанымда бала-чакам, бир тууган бажам бар эле. Жол тайгалак болчу. Аңгыча алдыбыздан машина чыкты. Так ошол жерден айдоочу бир аз каталык кетирип, тормозду тээп койду. Анан бизден өткөндөн кийин эле тайып барып эки-үч аласалып сууга чалкасынан кулап түштү. Машинаны токтотуп, артынан сууга кирип тигилерди алып чыкканга болушунча аракет кылдык. Суу муздак экен, белиме чейин кирип, арткы эшикти ачканга аракет кылып, бирок такыр ача албай койдум. Аңгыча бир маршрутка келип калып, андан монтировка алып чыгып эшикти ача албай жатсак, жээкте турган балдар «байке, машинанын алдынан бирөө чыга албай жатат» деп калышты. Ал өзү чыгайын деп аракет кылып, бирок эси ооп калыптыр. Мен дароо суу алдына кирип аны жээкке алып чыксам, жаны бар экен. Аны куткарып калууга жетиштик, бирок тилекке каршы, башкаларын куткара албай калдык... Себеби машина сууга киргенде эшигин такыр ача албай калат экенсиң, анын үстүнө эшиктери да ичинен кулпуланып калган экен...
Кийин угушума караганда, айдоочу жигит машинасын жаңы эле сатып алыптыр. Бирок аны күнөөлөгөнгө болбойт, бул кырсык. Анын үстүнө бул жол эки эмес, бир гана машина бата тургандай. Анан ар кандай айдоочулар бар, бири-бирине жол бошоткусу келбейт. Мындай кырсыктар көп болот. Ошол себептен бул жолду бир багытта каттай турган кылып тосуш керек. Негизи, Бакай-Атадан чыккан башка жол бар, бирок ал жолдун абалы аябай начар. Ошондуктан жергиликтүү калк машинасын аяп, көбү ушул жол менен өтүшөт. Алардын көбү жол эрежелерин билбеген, айдоочулук күбөлүктү сатып алгандар. МАИчилерден суранарым, ушул жерди көзөмөлгө алып коюшса жакшы болот эле.

ЧЫРДУУ ЖАНА КАНДУУ ЖОЛ
Бул окуядан кийин Бакай-Ата жаңы конушунун тургундары кайрадан жергиликтүү бийликке ал жолду биротоло жабуу же бир багытка гана каттоо, болбосо жолду кеңейтүү талабын көтөрүп чыгышкан. Биз айыл тургундарына жолугуп, талабын өз ооздорунан уктук. Алардын айтымында, айыл тургундарынын талабын өкмөт мурда эле аткарса, бул кырсыктар болбойт эле... Так ушул жолдо атасы жана туугандары каза болгон Бакай-Ата жаңы конушунун тургуну НАРГИЗА КАРЫМБАЕВА буларга токтолду:
– Биз, Бакай-Ата жаңы конушунун тургундары, «бул жолду жапкыла» деп өкмөттөн көптөн бери суранып жатабыз. Себеби ушул жерде жылына 2-3 жолу кырсык болуп, адамдар каза табышат. Өткөндө да жолдо келе жатсак, 3 киши, 1 кичинекей бала өлүп жатат. Көрүп алып аябай жаман болдук. Андан бир аз эле мурдараак менин атам, аталаш туугандарым да так ушул жерден сууга кирип кетип каза болушкан. Ушундай кырсыктар болбош үчүн бул жолду жаап салышса жакшы болмок. Бакай-Атага киргенге башка деле жол бар. Болбосо суунун жээгине тосмолорду коюш керек же бул тарабындагы заводдун дубалын ары жылдырып жолду кеңейтишсин.

ЖЕРГИЛИКТҮҮ БИЙЛИК ЭМНЕ ДЕЙТ?
Жашоочулардын талабы аткарылабы же жокпу, ошону билүү максатында Бакай-Ата жаңы конушунун квартал башчысы СҮЙҮНБАЙ АСАНАЛИЕВге кайрылып, төмөнкүдөй жооп уктук:
– Буга чейин адам өмүрү кыйылган көп эле кырсыктар болуп келген. Биз кырсык болгон сайын акимчиликке айтып жаттык. Анан 6-январда болгон кырсыктан кийин кайрадан кайрылып, эл да чогулуп «жаппасаңар жолду тособуз» дешкенинен унаалар бир тарапка гана кете тургандай кылдык. Азыр жол жээгине белгилер орнотулду.
Бирок элдин дагы бир талабы – жолду кеңейтип берүү. Ошол себептен биз Аламүдүн райондук сотуна да кайрылдык. Себеби жолдун четинде заводдун дубал тосмолору бар. Элдин айтымында, ал тосмону завод мыйзамсыз эле жолго жакын кылып тосуп салган. Угушумча, тосмо суудан 25 метр алыс салынышы керек экен. Эми аны мыйзамдуу же мыйзамсыз экенин сот аныктайт. Негизи, ал жол Чоң Чүй каналын таштандыдан тазалап туруу үчүн эле салынган. Аны эл колдонбош керек болчу. Азыр эми «жээкке тосмо коюп, заводдун тосмо дубалдарын ары жылдырып, жолду кеңейтип бергиле» деп жогорку жактагыларга кайрылып жатабыз.

Адам баласы ажалдан качып кутула албайт деңизчи. Бирок чындап эле ал жолго көңүл кош мамиле жасабай, жергиликтүү бийлик элдин талабын мурда эле аткарганда мындай кейиштүү окуялар болмок эмес чыгар. Дагы бир айта кетчү жагдай бар. Азыркы күндө жол бир тараптуу дегенди түшүндүргөн белгилер турса деле жашоочулар эки тарапка тең өтүп жаткандарына өз көзүбүз менен күбө болдук. Балким, бул кырсыктардын болушуна өзүбүздүн эле кайдигерлигибиз себеп?..

Асхат Субанбеков
koom@super.kg