Чет өлкөлөргө бакыт издеп кеткен мекендештерибиз аябай көп. Алардын арасында алданып барып алып, кайтып келгенге акчасы жок, азапка батып жүргөндөрү да жок эмес. Төмөнкү маектештер да мекенибизге араң келишкенин айтышты. Анда баарын өздөрүнөн угалы.

“КАНДАГАРГА КЕЛГЕНДЕЙ ЭЛЕ БОЛДУК”
Ал жигиттердин бири Нурлан сөздү минтип баштады (каармандардын суранычы боюнча аттары өзгөртүлдү):
– Жакын тааныштардан бир фирма Дубайга жумушка орноштурганы киши чогултуп жатканын угуп калдым. Мен ал фирмага барып, анда иштеген Оксана аттуу корей улутундагы аялга жолугуп, келген себебимди айттым. Ал жашымды, билимимди, кайсы тилдерди билеримди сурап, анан: “Биз кореялык “SEO YONG” аттуу фирманын Бишкектеги филиалы болобуз. Азыр биздин фирма Араб Эмираттарында бир компания менен келишим түзүп, жумушчуларды жөнөткөнү жатат. Сен англис, араб тилдерин билет экенсиң. Супервайзер (катардагы кызматкерлердин тобуна жетекчилик кылып, алардын ишин көзөмөлдөөчү) болуп иштейсиң. Силер Абу-Дабиде иштейсиңер, айлык акыңар алгач 500 доллар, кийинчерээк 1500 долларга чейин көтөрүлөт. Жаткан жериңер, тамак-ашыңар бүт бекер болот”,- деп түшүндүрдү. Кеткенге чейин “эмгек келишимди көрөлү, анын кандай болуп түзүлгөнүн билели” десек, “келишим бул жактан түзүлбөйт, силер Абу-Дабиге барганда ошол жерден келишим түзөсүңөр” деди.
2011-жылдын 14-июнунда 8 кыргыз жараны Абу-Дабиге учуп кеттик. Биз барган учак Абу-Дабиге конгондо аэропорттон Ифти деген пакистандык адам тосуп алды. Ал бизди Абу-Дабиге алып барып жайгаштырып, документтер бүткүчө ушул жерде болорубузду айтты. Төртүнчү күн дегенде жумушка иштегенге уруксат кагаз – “лейбл-карт” дегенди алып келди. Анан бизди башка жакка алып жөнөдү.
Абу-Даби шаарынын эле ичиндеги башка ишканага алып баратса керек деп ойлогонбуз. Бирок шаардан 300 чакырым алыста жайгашкан Брака деген Йемен, Бахрейн менен чектешкен чөлгө алып барды. Ал жерде корейлер АЭС (атомдук электр станциясын) куруп жатышыптыр. Ифти “силер ушул жерде иштейсиңер” деп коюп кетип калды.
Чындыгында, ал жакта Бишкекте айткан “жомоктордун” бири да жок экен. Кандагарга түшкөндөй эле болдук, күндүн ысыгы – 60 градус. Колубузга форма карматып, башыбызга каска кийгизип, иштегиле дешти. Кайра кетели десек, жолго акчабыз жок, аргасыздан ошол жерде иштегенге туура келди. Бетон чагып, арматура ташып, таштанды терип жүрдүк.

“ВИЗА ДА АЧЫЛБАПТЫР”
– 18 күн араң чыдап иштедик. Ал убакка чейин эмгек келишимди ар кандай шылтоо айтып көрсөтпөй жатышты эле, кийин алып келишти. “Келишим боюнча, силердин айлыгыңар 200 доллар болот. Кааласаңар иштегиле, каалабасаңар кете бергиле” дешти. Биз “иштебейбиз, кетебиз” деп чыксак, “силердин 15 мүнөт гана убактыңар бар, чыгып кеткиле. Эч кандай акча бербейбиз, эмне кылсаңар ошо кылгыла” дешти. Ал жерден “Араб Эмираттарынын бийликтерине арызданабыз” деп коркутуп отуруп араң дегенде 500-600 дирхамдан (6500-7500 сом) акча алдык. Абу-Дабиге келгенибизде бизди аэропорттон тосуп алган Ифти паспортторубузду алып келип берди. Паспортторду карасак, виза да ачылбаптыр. Мыйзам боюнча, бизге жумушка орношууга уруксат кагаз берилгенде эле виза ачылыш керек экен.
Абу-Дабиден Дубайга жөнөдүк. Арзан мейманкана таап, ал жерде төрт күн жашадык. Дубайдагы Кыргызстандын консулдугуна барып, вице-консул Чынара Акматбаева дегенге кирип, “ушундай болду, силер бизге кандай жардам бересиңер же кандай акыл айтасыңар?” деп кайрылдык. Ал жардам бергендин ордуна кагып-силкип, сөгүп кууп чыкты.
Тамак-ашка жана мейманканага эле төлөп жүрүп акчабыз түгөнүп калды. Паспортумду да жоготуп жибердим. Паспортуңду жоготсоң, аябай чоң көйгөй экен. Көчөдө, бекеттерде түнөдүк. Мен арабча билем жана Куран боюнча түшүнүгүм бар. Мечиттерге барып, “Курандан сабак берейин, биз ушул жерде жатып туралы” деп сүйлөшүп, кичинекей балдарга сабак өтүп, ал жерде да жаттык. Бир күнү Наргиза деген кыргыз эжеге жолугуп калдык. Аябай жакшы адам экен, бизди ошол эже бакты. Тамак-ашыбызга, баскан-турганыбызга акча берип, Кыргызстанга келгенге да билет алып берди.
Мен өзүм күбө болдум, бир кыргыз жигит Дубайда иштеп жүргөндө кожоюндары жумушунан бошотуп салып, паспортун бербей коюшкан экен. Анан ал бала жардам сурап вице-консул Чынара Акматбаевага келет, “ушинтип паспортумду бербей жатат, көчөдө жашап жүрөм” деп. Ага жардам бергендин ордуна вице-консул тилдеп салыптыр. Тиги жигит каяша айтса, Чынара полицияны чакырып, салып берип койду. Ушул консулдуктун кыргыз үчүн күйгөнүбү, укугун коргогонубу?
Миграция кызматынан “өлкөдөн чыгып кеткенге уруксат” деген кагазды алыш эле аябай оорго турду. Корей фирмасына барсак, “консулдуктан келип алып кетишсин” дейт, консулдукка барсак, “эртең кел, бүрсүгүнү кел” дейт. Чуркап жүрүп ал кагазды өзүм бүтүрдүм. Эми кетет экенбиз деп сүйүнүп билет алып аэропортко келсек, учурбай койду. Көрсө, “бул жакта кылмыш кылган жок” деген да кагаз алыш керек экен. Кайрадан консулдукка барсам, ошондо гана кичине жардам беришти. Кыйналып жүрүп Кыргызстанды көргөндө гана өзүбүзгө келдик.

“КЫРГЫЗСТАНДАН ДАГЫ 63 БАЛА БАРМАК”
– Жалгыз менин укугум тепселенсе, макул деп көзүмдү жуумп коёт элем. Бирок ал жакта канчалаган кыргыз жарандары көчөдө жүрүшөт, канчалаган балдар-кыздарыбыз мыйзамды билбегендиги үчүн абактарда отурушат?
АЭСти куруп жаткан “Samsung” жана “Hyundai” деген компаниялар, ал эми бизди алып барган “SEO YONG” фирмасы ортомчу экен. Анан Абу-Дабидеги “SEO YONG” фирмасынын адамдары Кыргызстандан дагы 63 адам келерин айтышкан. Менин айтарым, ал балдарды колдон келсе, бул жактан токтотуп калыш керек. Болбосо алар да биз көргөн кордукту көрүп калышы ыктымал. Араб Эмираттарында визасыз жүргөндүгүбүз үчүн да олчойгон айып төлөдүк.

“КОНСУЛДУККА ИШТЕГЕНИ ЭМЕС, ЭС АЛГАНЫ КЕЛИШКЕН ГО”
Кыялбек: – Биз алгач консулдукка барганда чөнтөгүбүздө аз болсо да тыйынбыз бар эле. Вице-консул Чынара Акматбаевага “кантип өлкөбүзгө кетсек болот?” деп кайрылсак, ал биздин сөзүбүздү укпай эле орусча аралаштырып сөгүп кууп чыкты. Ошондон баштап эмне кыларыбызды билбей көчөдө калдык.
Иштебейбиз деп келгендердин төртөөсү “200 долларлык маянага да макулбуз” деп кайра иштегени артка кетишти. Калган үчөөбүз көчөдө калдык. Ошентип жүргөндө кыргыз эжелер жолугуп, ошолор көп жардам беришти. Алардын жардамы менен мекенибизге кайттык. Аларга чоң ыраазычылык билдиребиз.
2 ай 4 күн дегенде гана консулдук “Араб Эмираттарынан чыгып кетишсин” деген макулдук кагаз алып беришти. Эгер башында эле, жаныбызда кичине акча барда кантип кетип калышыбызды жакшылап түшүндүрүп айтып беришсе, аларга барып “эшек” деле болмок эмеспиз.
Көп жолу күбө болдум, консулдукка жардам сурап келгендердин көбү эле бизге окшоп тумшукка чапкандай болуп кетишет экен. Алар консулдукка иштегени эмес, эс алганы барышканбы деп да ойлоп кетет экенсиң. Эми укугубузду коргойлу деп Оксананын үстүнөн милицияга арыз жазып, Дубайдагы кыргыз консулдугунун үстүнөн Консулдук департаментке арыздандык.

ЧАРА КӨРҮЛӨБҮ?
Бул ишти иликтеп жаткан Октябрь РИИБинин тергөөчүсү Талант Арзиевден тергөөнүн кандай жүрүп жаткандыгын сурасак, айтуудан баш тартып койду.
Ал эми Консулдук кызмат департаментинин директору Айдит Эркинге байланышып, консулдуктагыларга кандай чара көрүлөрүн сурадык.
– Кайсы өлкө­дөгү консулдук болбосун, жардам сурап барган биздин жарандарга жардам бериши керек. Бизге бул балдардан Дубайдагы консулдуктун үстүнөн арыз түштү. Азыркы тапта бул арыздын негизинде иликтөө иштерин жүргүзүүдөбүз. Эгер консулдуктун кызматкерлеринин мыйзам бузуулары аныкталса, аларга чара көрөбүз. Бир айдын ичинде арыз жазгандарга жана сиздерге сөзсүз түрдө жообун беребиз.

Нурбек Абдыкадыров
koom@super.kg