Өлкөдө эл аралык «Мейкин Азия» фестивалы 18-19-20-июль күндөрү кереметтүү Ысык-Көлдүн жээгинде болуп өттү. Жалпысынан 17 мамлекеттен 25 катышуучу келип, баш байге үчүн ат салышты. Кайсы улуттун өнөр ээси жеңишке жетип, кимдер өтпөй калды, аны фотобаяндан көрүңүз.

ЖЕҢҮҮЧҮЛӨР:
Баш байге ээси – Казакстандык ДИМАШ КУДАЙБЕРГЕНОВ (7000 доллар)
1-орун – Украиналык ырчы ВЛАДИСЛАВ ЛЕВИЦКИЙ (4000 доллар)
2-орун – Кыргыз ырчылары ИСЛАМ АКМАТОВ, КУРАЛ ЧОКОЕВ жана тажикстандык САБИНА ШАМСЭД (2000 доллардан)
3-орун – Орусиялык ХРИСТИНА ДОРОШЕНКО, кыргызстандык АДИЛЕТ АЗИМ УУЛУ, кытай ырчысы ЛИ ЧЖЕНТАО, армениялык АНИ ОГАНЕСЯН (1000 доллардан)

АЧЫЛЫШ АЗЕМИ
Фестиваль 18-июль күнү Чолпон-Ата шаарындагы Чыңгыз Айтматов атындагы «Рух Ордо» маданий борборунда расмий түрдө ачылды. Демейде концертке келген элдин саны жык-жыйма болчу эле. Бул ирет эл аралык сынак болгону менен, көрүүчүлөр көп болгон жок. Мындай чоң маданий иш-чара биринчи жолу өткөрүлүп жаткандыктан, өйдө-төмөн кемчиликтер катталганын кыстара кетели. Айрымдар көрүүчүлөргө шарт түзүлбөгөнүн айтып, «концертине ыраазымын» деген өңүттө басып кетишкенине күбө болдук. «Көч бара-бара түзөлөт» дегенди эске алышыбыз керек. Кечени Эркин Рыскулбеков, Чолпонай, Эрмек Нурбаев кыргыз тилинде алып барса, Ассоль Молдокматова орус тилинде, Нурзат Токтосунова түрк тилинде, Кубат Кубанычбеков англис тилинде алып барышты.

ГАЛА КОНЦЕРТТИН ЖҮРҮШҮ
Фестивалга Кыргызстан, Казакстан, Азербайжан, Тажикстан, Филиппин, Кытай, Татарстан, Саха-Якутия, Куба, Түркия, Өзбекстан, Индонезия, Армения, Украина, Кореядан жана Орусиядан ырчылар келишти. Жобо боюнча катышуучулар 1-күнү эне тилинде, 2-күнү дүйнөлүк хит ырларды аткарышты. Өлкөбүздүн атынан ырчылар Курал Чокоев, Нэна, Ислам Акматов, Элзат Түлегенова, Нуржигит Субанкулов, Рустам Исмаилов, Нурбакыт Раззаков жана Адилет Азим уулу катышышты. Калыстарды КРнын Эл артисти, профессор Муратбек Бегалиев жетектеп, катарында КРнын Эл артисти Керим Турапов, Эмгек сиңирген артист Ырыскелди Осмонкулов, Армения Республикасынын Эмгек сиңирген артисти Гаяне Оганесян, Тажик Республикасынын Эмгек сиңирген артисти Бактияр Ибрагимов, «Азия даусы» эл аралык фестивалынын негиздөөчүсү Мурат Ергалиев жана башка аттуу-баштуу инсандар болушту.
Концертке конок катары Гүлзинат Суранчиева, Гүлжигит Калыков, Гүлнур Сатылганова, «Кыз-Бурак» тобу, Гүлнара Тойгонбаева, Жамиля Муратова, Мирбек Атабеков, Аида Кулуева, Омар, Ома жана башка ырчылар келип, элге жагымдуу маанай тартуулашты. Ал эми алдын ала жарыя салгандай, түрк ырчысы Мустафа Сандал менен казакстандык ырчы Кайрат Нуртас келишкен жок.

ЖЕҢИШКЕ ЖЕТИШПЕЙ КАЛГАНДАР ЭМНЕ ДЕШЕТ?

Элзат Түлегенова:
– Калыстар тобунун чечимине нааразымын. Мен укмуш ырдадым дебейм, бирок жаман ырдаган жокмун. Ар бир ырчы сахнада ырдап жатканда көрүүчүлөр колдоо көрсөтсө, демек, элге жакканың деп түшүнсө болот. Мени да эл жакшы колдогон. Калыстар саясий көз караш менен эле байгелерди бөлүштүрүп койду.

Нэна:
– Менин оюмча, калыстар тобу бир аз туура эмес жыйынтык чыгарып коюшту. Кандай сынак болбосун, калыстар тобунда өзүңдүн бир кишиң болбосо, эч качан эч нерсеге жетише албайт экенсиң.

Айзат Анарбекова
star@super.kg

«Мейкин Азия» фестивалын уюштурууда жүздөгөн адамдардын мээнети, алтындай убактысы, энергиясы сарпталды. Бирок айрым көзгө көрүнгөн жупуну көрүнүштөр ошол эмгектин беделин түшүрүп койду» деген көрөрмандардын ою социалдык тармактарды каптап кетти.

РЫСКУЛ БОРОНБАЕВ, «Мейкин Азия» эл аралык фестивалын өткөрүү боюнча башкы координатор:

– «Мейкин Азия» фестивалында кемчиликтер болуп калды. Ырчылардын эмес, алпаруучулардын парады болду» деген пикирлерге эмне айта аласыз?
– Эл аралык деңгээлдеги фестиваль болуп жаткандыктан, атайын сынактык негизде Эрмек Нурбаев, Эркин Рыскулбеков, Нурсултан Майназаров, Нурзат Токтосунова, Чолпонай тандалып алынган. Ал эми Ассоль Молдокматованы профессионал алпаруучу катары сынаксыз эле кошконбуз. Калгандарына биздин министрликтин тиешеси жок. Алпаруучулардын айрымдарынан өйдө-төмөн сөздөр айтылып, ашыкча кетип жаткандарын мага телефон аркылуу айтышты. Мен колдон келген аракетимди көрдүм.

– Алдын ала жарнама кылып жаткан чет өлкөлүк айрым коноктордун келбей калышына эмне себеп болду?
– Мисалы, Мустафа Сандалды түркиялык жеке ишкерлер сүйлөшүп беришмек. Чыгымын да өздөрү төлөмөй болушкан. Жыйынтыгында алар сүйлөшө алышкан жок. Фестивалга аз калганда «50 000 АКШ долларын төлөгүлө, анан барат» деген жооп алдык. «Бул биз үчүн чоң акча, андай акча бере албайбыз» деп ырчыдан баш тарттык.

– Фестивалды өткөрүүдө канча акча кетти?
– 5 000 000 сом жумшалды. Чынында, мындай чоң фестиваль үчүн күлкү келтирерлик акча. Ар бир нерсени алып келүүдө, мисалы, жарык коюуда «арзандаткыла, койгула эми» деп башынан аягына чейин өзүбүз жүрдүк.

– «Филиппинден келишти деген үч ырчы кыз Бишкектеги ресторандардын биринде иштеген студенттер экен. Индонезиялык ырчы кыз Бишкектеги Эл аралык университеттин студенти болуп чыкты. Өзбекстандын атынан чыккан ырчы өзүбүздүн эле Оштон келген өзбек жигит» деген маалыматтар тарады. Ушундай болушу мүмкүнбү?
– Биз бул жердеги элчиликтер менен түз сүйлөшкөн жокпуз. Алар менен ТИМдин кызматкерлери байланышты. Ошентип, катышуучулар элчиликтер аркылуу чечилген. Эгер паспортунда Индонезиянын же Өзбекстандын жараны деп турса, «ырдайм» десе биз каршы болмок белек? Андай болушу мүмкүн эмес. Анткени элчиликтин кызматкерлери келген ырчыларды өздөрү коштоп жүрүштү.

«Мейкин Азия» эл аралык сынагындагы калыстар тобунун төрагасы, белгилүү композитор МУРАТБЕК БЕГАЛИЕВ:

– Сиздин оюңузча, сынак кандай өттү?
– Чынында, бул фестиваль-сынак 80-жылдардан бери келатат. Буга чейин фестивалды «Ысык-Көл» деп атадык, анан «кадыр түн» кошулду, кийин Ошто, Нарында да өткөрүп жүрдүк. «Мейкин Азия» деп аталып, жыйырмага чукул өлкөнүн катышуусунда биринчи жолу чоң форматта өткөрүлүп жатат. Мындай фестивалдар өзүн кыйын сезип, чала-була ырчылык кылган жапайы ырчыларга бөгөт коёт.

– Кантип бөгөт коёт?
– Мисалы, биздин мамлекеттин атынан катышкан 8 ырчы жүздөгөн адамдын ичинен тандалды. Ал эми өзүн жылдыз сезип койкоңдогондор качып-качып жок болушуптур. Кийин гана конок катары келип ырдайм деп фонограммасын көтөрүп келишкен. Анткени алар чоң стадиондо жандуу үн менен жаңыртып ырдай алышпайт. Катышуучулар болсо өзүнө ишенгендер. Алардын үчөө эч кандай орунга илинбей калды. Ошого ичим ачышты.

– Башка катышуучуларга кандай баа бересиз?
– 4 мамлекеттин ырчылары абдан капа кылышты. Филиппинден келген 3 кыз бул жерде ресторанда ырдайт экен. Өзбекстандыкы да начар болду. Индонезия менен Кореядан келген катышуучулардын ырын укканда уялып отурдук. Баш байгени алган жигит Димаш Кудайбергенов бийик үнү менен, жаңы жүзү менен башкалардан айырмаланды. Биринчини алган украиналык жигит абдан тажрыйбалуу экен. 2-орунду алган Ислам менен Куралдын мурда баш байгени алып жүргөндөрүн эске алдык. Алар, чындыгында, таланттуу жигиттер. Ал эми Нуржигит Субанкуловго Алёна Высоцкая менен кыргыз, орус, англис тилдеринде Америкадан дуэт жаздыруу (5000 долларга) үчүн жолдомо берилди. Биздин ырчыны Высоцкая өзү жана Орусиядан келген өкүлдөр тандап алышты.

КЫЯЛБЕК ТОЙЧИЕВ, журналист:

– Фестиваль эл аралык деген атын актады деп ойлойсузбу?
– Фестивалды Кыргызстандын деңгээлинде өттү десек туура болмок, себеби уюштуруу иштери мыкты аткарылган жок. Алпаруучулардын деңгээли өтө начар болду, келген катышуучуларды чакырууда да катачылыктар көп кетти. Теледен түз көрсөтүүдө чоң фестивалдарды алып барып көрө элек, жаш, тажрыйбасы жок кишилер иштеп жатышты. Жергиликтүү ырчыларга, конокторго, кыскасы, артисттердин баарына кийинип-чечингенге бир эле боз үй бөлүшүптүр. Артисттер батпай, кээ бирлери эшикте эле чечинип-кийинип жатышты.
Ассоль Молдокматова болсо эл аралык чоң фестивалды алып барып жатып сахнадан Алмаз Раимкулов экөө туурасында айтылган кептерге жоопторду да ыргытты. Өздөрү айткандай, 36 мамлекет көрүп жатышса, Ассоль менен күйөөсүнүн тагдыры башкаларга кызыкпы?
Бул жерде Султан Раев менен Чолпон-Ата шаарынын мэри Болот Бакиров чоң кызмат кылышты. Сырттан келген катышуучуларга жатакана, тамак-аш маселесин жакшы карашыптыр.

Сүйүн Кулматова
star@super.kg