(Башталышы өткөн сандарда)

Эгерде эчен жыл илгери сенден, сенин апаңдан баш тартып кеткен адам бой жеткениңде келип, кечирим сураса кечирет белең? Көп адамдар кечирет беле билбейм, бирок мен өтө кекчил болсом керек, кечире албай койдум. Ак чач адам кечигип болсо да кечирим сурап көп жолу келди, үн катпай көпкө отурдум да, «менин өзүмдүн атам бар, убара болбоңуз» деп жооп бердим. Анын жүзүнөн нуру күбүлүп, карегиндеги үмүтү өчүп кеткенин байкадым. Анын өмүрүндө балалуу болбогонун угуп да жүрөгүм жибибей койду. Бирок кечире албайт элем, аны жана дагы бир адамды өмүр бою кечире албасым чындык!
Мени качандыр бир кезде жумшарат деп күтүү менен, үмүт менен Илимбек жашап жүргөнүн сезип жүрдүм. Эртең менен турсам эшигимдин алдына гүл коюп, баракчага «Мени кечир!» деп жазып кетет. Муздаткычты ачсам анда да «Данек, өмүрүм өткөнчө кечирим сурап жүрүп өтөм, бир жолу жылуу тиктеп койчу...» деген жазуу болот. Эмнеге колум тийип, эмнени жакшы көрсөм, бардык жерге жазып калтырат өтүнүчүн! Башка адамды, балким, бул жорук кубандырат эле, бирок мени тек кыжырланта берди. Мунусу менен ого бетер кыжырыма тийип, жаралуу жеримдин картын сыйрып жатканын өзү да билбеди. Жек көрүү оор нерсе экен! Өз колуң менен өлтүрүп салгың келген адамдын аялы болуу, аны менен бир үйдө жашоо тозок экенин билген эмесмин. Ал канчалык жылуулук күткөн сайын менин жүрөгүм муздай берди. Илимбек баарына чыдап жатты. Ал качан менин чыдамым түгөнөрүн күтсө, мен качан анын сабыры түгөнүп, мени коё берерин же биротоло жок кылышын күтүп жашап жүрдүм. Ким сабырдуу, ким чыдамдуу деген оюн ойноп жаткандайбыз. Бул жоруктун аягы эмне менен бүтөт? Акыры бул оюн да бүтө турган күн келди.
– Данек, Аскат жакында кайра окуусуна кеткен жатыптыр, барып коштошуп келсек кандай дейсиң?- деди Илимбек бир күнү.
– Качан?
– Билбейм качан экенин, бирок жакында деп атаң айткандай болду.
Колдорум шалдырай түштү. Кеткен жатыптыр! Көрбөсөм да анын бир шаарда турганы, мен дем алган аба менен дем алып жатканы маанилүү эле. Ошол түн мен үчүн азаптуу түн болду, уйкум келбей, жүрөгүм аптыгып, аба жетпейт. Акыры баары бир аны көрбөй, коштошпой коё албасымды билдим. Төшөгүмдөн акырын туруп, атамдыкына жөнөдүм. Турмушка чыкканы келе элек элем, бир ай өтүптүр. Өз ачкычым менен эшикти ачып үйгө кирдим. Экинчи кабатта Аскаттын бөлмөсүнүн жарыгы күйүп турат! Ага жолуга албайт элем, болгону ошол жарыкты эш кылып көзүмдү албай отура бердим.
– Бечара!- деди артымдан чыккан үн.
Селт эте артыма бурулуп, Аскат мени тиктеп турганын көрдүм.
– Аскат?
Ал үн катпай жаныма жакын келди да, ортобузда эч нерсе болбогондой, бир ай өтпөгөндөй, мен турмушка чыкканымды унутуп койгондой бооруна кыса кучактай берди. Жүзүмдү жууган жаштарды алаканы менен аарчып, сагына бооруна кысып, саамайымдан сылап турду.
– Мен сени эч кимди жек көрбөгөндөй жек көрүп калам деп ойлогом. Жок, такыр жек көрө албай койдум. Акыры күнөөлүү адам өзүм экенимди сездим. Сен өз эркиң менен турмушка чыкпайт элең, башка бардык адамды алдасаң болот, бирок мени эмес, Данек! Бир нерсе болду, мен сени сактай албадым, жаныңда болбодум. Сени эмес, ушул күндөрү өзүмдү күнөөлөдүм. Эгерде мен Данекти билсем, ал мени эч кимге, эч качан алмаштырбайт болчу деп ойлодум. Айтканым келди бейм, мына, сен мени издеп келдиң го...
– Издеп келдим...
– Менсиз жашай албайсың!
– Жашай албайм!- дедим аргасыз.
– Акылсызым, акылдуум, жалгызым...
Аскат жүзүмдөн аяр сылап, эриндеримден аста өөп койду. Анан экөөбүз тең кармана албадык. Бутумдун учуна тура калып бүткүл дилим менен берилип өбүштүм. Билбейм, кантип менден алыстаганга күч тапты, Аскат өзүн тез токтото салды да, мени кучагынан чыгара колу менен акырын түртө берди.
– Аскоо!- дедим жалбарып.
– Токтот, кет бул жерден! Экинчи көзүмө көрүнбө! Мен сенден баш тарта албасымды билип туруп эмнеге келдиң? Эмне кылып жатабыз экөөбүз, билесиңби? Сен... сен эмнеге менин жашоомо кирдиң? Эмнеге чала жан кылып таштадың? Эмнеге менин жашоомдогу адамдар мени ушунчалык сүйүп туруп, кайра мени турмушунан сүрүп чыгарып салышат? Алгач апам, анан сен...
Аскат жерге чөгөлөй жыгылып ыйлап жатты. Жерди муштап, кыйкырып-бакырып жатты. Жакындай бергенимде кайрадан колумду карыштыра берип өзүнөн алыстатты.
– Жок, жолобо мага, азыр жакындасаң өзүмдү башкара албайм. Кет бул жерден! Мени узатпа! Менин жашоомдо эми сага орун жок!
Аргасыз артка чегиндим. Караңгылыкка чүмкөнгөн жолдо темселеп ыйлап келе жаттым. Мындан ары мага жол калбады. Келип, таза жуунуп, ак көйнөгүмдү кийдим да, узак кат жазганга отурдум.
«Мына, бул күндөлүктүн да биринчи барактары саргарып, дал мендей өңү өчүп бара жатыптыр. Демек, күндөлүк экөөбүздүн жашообуздун бүтүшү да ошол! Мен азыр эч кимди күнөөлөбөйм. Кандай окуя болсо да турмушумдун сыноосу эле, бирок мен бул сыноодон өтө албадым. Ата, апа, мен силерди жакшы көрөм. Мен бул өмүрдөн жашоону жаман көргөнүм үчүн кетип жаткан жокмун. Мен жашоону чексиз сүйөм, бирок мындан аркы жолумду таба албай калдым. Мен мени кордогон адам менен жашаганга аргасыз болдум. Аскатты сактап калам деп жатып ушул нерсеге дуушар болдум.
Аскат, жаңылышасың, сен ойлогондой сенин жашооңдон кетип калганым оңой эмес экен. Сенин жашооңдон кетип калуу үчүн алгач өз өмүрүмдөн баш тартышым керек тура. Көрсө, мен эбак эле сага, сенин жашооңо айланып кетипмин. Мен өмүрүмдүн акыркы күндөрүн жашап жаткандаймын. Адамдар эртеңки күнүн үмүт менен күтсө, мен өлүмүмдү күтүп жашап жүргөндөймүн. Сен өмүрүңдө окубаган бул күндөлүктү мен сага арнап жазган элем. Күндөлүк эмес, ар бир күнүм, дем алуум, жашоомдун маанисин сага арнап алыпмын. Сенсиз куурап, соолуп, акырындап баары бир жок болом. Андан көрө өзүмдү ал азаптан куткарайын дедим.
Жарыгым, сен эч күнөөлүү эмессиң! Жашооңдо сени бактылуу кыла турган адамга жолугуп, чексиз-чексиз бактылуу болушуңду каалайм. Мен үчүн да жаша, мен үчүн да бактылуу бол, эч качан артыңа кылчайба. Мен билем, сен мени көпкө чейин унута албайсың, бирок жашоо ордунда токтоп калбайт. Кээде гана эстеп, ууртуңдан жылмайып койсоң, мага ошол жетиштүү. Мен сени чексиз сүйөм! Сенин мага арналган жылмаюуң эч кимге буюрбаса экен деп тилеп жатам. Экөөбүз кандай бактылуу болот элек, көп балабыз болмок. Мен ошол кыялыбызды буздум, төрөлө элек балдарыбыздын убалына калдым.
Ата, апа, мени кечиргиле...
Силердин Айданек!»
(Окурман, эсиңизде болсо, Азирет Бегимайга жолугуп Айданектин күндөлүгүн бергени менен окуя башталган эле. Бул жерден күндөлүк аяктады.)
Бегимай Айданектин күндөлүгүнүн акыркы барактарын окуп, шалдырай көпкө турду. Ал өзүн саамга унутуп койгондой.
– Окуп чыктыңбы?- деген Азиреттин үнүн укканда гана селт этип алды.
– Ооба, окуп чыктым. Мен бул тууралуу билген эмес экенмин. Билгенде деле кандай чара кылмакмын?..

(Уландысы кийинки санда)