Орусия жаӊы жылдан баштап мигранттардын орус тили, тарыхы жана мыйзам негиздери боюнча милдеттүү түрдө сынак тапшыра тургандыгын жарыялады. Мындан тышкары чет өлкөлүктөр эмгек квоталарынын ордуна эми патент алып иштешет.

ОРУСИЯГА ЖӨНӨГӨН МИГРАНТТАРДЫН САНЫ КЕСКИН АЗАЮУДА
9-январь күнү Орусиянын Федералдык миграциялык кызматынын башчысы Константин Ромодановский 2015-жылдын 1-январынан тартып Орусияга келген мигранттардын саны азайып жатканын айтты: «Бул жагдай өлкөдөгү экономикалык кырдаал жана миграциялык мыйзамдарга катаал өзгөртүүлөр киргизилгенине байланыштуу. Быйылкы жылдын январь айында 9 күндүн ичинде өткөн жылдагы көрсөткүчкө салыштырмалуу Орусияга келген мигранттардын саны 70 пайызга кыскарды. Чет жердик жарандардын ичинен 23 пайызы гана иштөө максатында Орусияга келгенин билдиришкен. Ошентсе да жыйынтык чыгаруу эртелик кылат, дагы 2-3 айдан кийин биз кабыл алган чечимдер канчалык таасир алып келерин айтууга болот».

КВОТАНЫН ОРДУНА ПАТЕНТ
2015-жылдын 1-январынан тарта Орусияда эмгек квота же «жумушка орношуу» боюнча уруксат кагазын алуу жоюлуп, ордуна патенттик систем киргизилди. Патентти берүү 15-январда башталды. Баасы Орусиянын ар кайсы аймагында ар башкача,
2 миӊ рублдан өйдө турат. Кыргызстандын Эмгек, миграция жана жаштар министрлигинин чет өлкөдөн келген жарандар менен иштөө бөлүмүнүн башчысы Улукбек Бакенов: «Квота менен мыйзамдык тартипте каттоодон өткөн ишканаларда гана иштөөгө мүмкүн болчу. Экинчиден, квота болгону
1 миллион 600 миӊ адамга берилет деп эсептелген. Ал эми Орусияда эмгектенген мигранттардын саны 2014-жылга карата 13 миллионго жеткен. Ошол себептен мыйзамсыз иштөөнүү токтотуу максатында квотаны алып салышты»,- дейт.
Орусияга иштейм деп барган эмгек мигранты патент алуу үчүн 30 күндүн ичинде аталган өлкөнүн Федералдык миграциялык кызматына кайрылышы керек болот. Патент алуу үчүн Орусиянын чек арасынан өтүүдө кирүү максатын "иштөө" деп көрсөткөн чет жердик жарандардын гана документтери кабыл алынат. Буга чейин жумушка орношууга уруксат берилген документтер белгиленген мөөнөтү аяктаганга чейин жарактуу болот.

ТЕСТТЕН ӨТҮП, АНАН ПАТЕНТ АЛ
Мигранттар патент алуу үчүн орус тили, тарыхы жана мыйзам негиздери боюнча тесттерден милдеттүү түрдө өтүүлөрү зарыл. Бул сынактын татаал экенин эмгек мигранттарынан мурун Орусиянын журналисттери чоӊ талкууга алышкан. Улукбек Бакенов бул тууралуу: "Кээ бирөөлөр бул тестти аябай татаал деп ойлоп жатышат, бирок андай эмес. Биз Орусиянын Билим берүү министрлигинин өкүлдөрү менен кенен талкуулаганбыз. Алар мыйзамдар жана тарых боюнча негизги деп саналган суроолорду гана беришкен. Өзгөчө биздин мигранттар бул экзаменди тапшыруудан коркпой эле коюшса болот, себеби биздин орус тили жана тарыхы боюнча мектептен алган билимибиз бар. КМШ мамлекеттеринин арасында бир гана Кыргызстанда орус тили расмий болуп эсептелет",- дейт.
Экзамен берүү аӊгемелешүү жана тест түрүндө, ар бири 20 суроодон турат. Мисалы, Орусиянын тарыхы боюнча тестке жооп берүү үчүн мигрант тарыхый даталарды, Орусиянын белгилүү саясий жана мамлекеттик ишмерлеринин ысымын жаттап чыгуусу кажет болот. Бул тесттерден өткөн алгачкы мигранттардын айтымында, Орусиянын тарыхы жана мыйзам негиздери боюнча түзүлгөн суроолор бир топ татаал. Тесттин баасы
3 миӊден 5 миӊ рублга чейин жетет. Ал эми алынган сертификат 5 жылга жарактуу.
Аталган өлкөгө убактылуу иштөө үчүн барган чет өлкөлүктөр аталган тесттин 40 пайызына туура жооп берсе өттү деп эсептелинет. Ал эми өлкөдө узак мөөнөткө чейин жашайм дегендер 60-80 пайызга туура жооп берүүсү абзел. Орусияда окуган кыргызстандык студенттер менен СССР мезгилинде 1991-жылдын 1-сентябрына чейин орто мектептен тышкары билими барлар жогорудагы экзаменди тапшырбай эле патент алып, ишке орношо алышат.
Тестти Кыргызстанда да тапшырса болот. Ош шаарында Орусиянын социалдык университетинин филиалында миграциялык борбор ачылган. Ал жактан Орусияга барып иштейм деген жарандарга орус тили, тарыхы жана мыйзамдары боюнча тесттен өтүүгө болот. Мындан тышкары керектүү делген документтер боюнча кеӊеш ала аласыз. Кененирээк маалымат менен mz.gov.kg сайтынан таанышсаӊыз болот.

ОРУСИЯДАГЫ МЕКЕНДЕШТЕРИБИЗ ЖАӉЫ ӨЗГӨРТҮҮЛӨР ТУУРАЛУУ ЭМНЕ ДЕШЕТ?
Арстан Аманов:
– Азыр Кыргызстандамын, бирок мындан жарым жыл мурда Санкт-Петербург шаарында жүк ташуучу болуп иштегем. Орусияда көпчүлүк мигранттар 25-30 миӊ рубль айлыкка иштешет. Анын орто эсеп менен 5 миӊин патентке төксө, 5 миӊин батирине берсе, 5 миӊин тамак-ашка сарптаса, 5 миӊин жол кире жана башка керектүү нерселерине иштетсе, ошондо 5 миӊ рублду үйүнө жөнөтүп калабы деген суроо туулат. Рублдун наркы ансыз да түшүп баратат, мунун баары бизге кыйынчылык жаратууда.
Бурул Токтобекова:
– Тюмень шаарында официант болуп иштейм. Буга чейин 5 миӊ рубль турган «жумушка орношуу» боюнча уруксат кагазын алуу ортомчулардын айынан 30-40 миӊ рублга чейин чыгып кетчү. Андыктан акчасы жоктор уруксат кагаз ала албай мыйзамсыз иштешчү. Эми патент алуу жеӊилирээк болсо керек деп жатабыз.
Назик Алибекова:
– Москва шаарында менеджер болуп иштейм. Тест тууралуу сураштырып, «өтпөй калгандар 2,5-3 миӊ рубль акча берип, сертификат алса болот экен» деп уктум. Өзүм тапшыра элекмин.
Бахтияр Исмаилов:
– Москва шаарында сатуу боюнча менеджермин. Тил, тарых жана мыйзамдар боюнча тесттердин киргизилип жатышына көз карашым түз. Орус тилин билбей, келип иштейм дегендерди түшүнбөйм. Рубль боюнча айтсам, туруктуу жакшы жумушу барлар «абал оӊолот» деп күтүп жатышат. Жарытарлык иши жоктор рублдун курсу түшүп баштаганда эле четинен Кыргызстанга кете башташкан.

9-МАЙДАН КИЙИН АБАЛ КАНДАЙ ӨЗГӨРӨТ?
Кыргызстан быйылкы жылдын 9-майынан кийин Бажы биримдигинин базасында түзүлгөн Евразиялык экономикалык союзга толук кандуу кириши билдирилген. Бул иш орундалса, биздин эмгек мигранттарынын статусу өзгөрүп, алар патенти жок эле жумушка кирүүгө мүмкүнчүлүк алышат. Маалыматты чет өлкөдөн келген жарандар менен иштөө бөлүмүнүн башчысы Улукбек Бакенов тастыктады. Учурда чет жердик жарандар 7 күндүн ичинде миграциялык каттоодон өтүшү зарыл болсо, Кыргызстан Евразиялык экономикалык биримдикке киргенден кийин бул мөөнөт 30 күнгө чейин узартылат.

Тестте тарых боюнча ушул сыяктуу суроолор кездешет:

• 1812-жылкы согушта кайсы мамлекет Орусияга кол салган? Анда Орусиянын армиясын ким жетектеген?
• Минин менен Пожарский кимдер болгон?
• Биринчи космонавт аялдын аты ким болгон?
• Орусия империясында христиан дини кайсы княздын мезгилинде кабыл алынган?

Наргиза Бекжанова
koom@super.kg