Жай – аптап менен алышуунун эле маалы деп ойлосоңуз, жаңылышасыз! Кыргызстанда жай – организмди керектүү витаминдер менен камсыздоочу учур. Азыр капуста, болгар калемпири бышып, жүзүмдүн жалбырагы жетилген кез. Андыктан бул азыктардан жеңил жана даамдуу рецепттерди сунуштайбыз.

КЕРЕКТЕЛҮҮЧҮ АЗЫКТАР:
Койдун же уйдун этинен фарш – 0,5 килограмм
Ак күрүч (өзгөн күрүчү болбойт) – 200 грамм
Пияз – 2 баш (орточо көлөмдө)
Жумуртка – 2 даана
Укроп – бир боо
Ашкөк (кинза) – бир боо
Райкан (мүмкүн болсо жашылынан) – бир боо
Туз, мурч, лавр жалбырагы
Соус үчүн – кефир же айран
Орточо чоңдуктагы ак кочан капустасы, болгар калемпирлери (жашыл, сары, кызыл), жаңыдан жетилип келе жаткан, ката элек жүзүм жалбырактары

УНИВЕРСАЛДУУ ТУУРАМЖЫ
(капуста жалбырагы, болгар калемпири, жүзүмдүн жалбырагы фарштоого колдонулат):
Чуңкур идишке фаршты салабыз. Пиязды майда төрт чарчы калыбында туурап фарштын үстүнө салабыз. Ашкөктү, укропту да майда туурап, күрүчтүн таш-күрмөгүн тазалап, муздак сууга таза жууйбуз да, буларды да фаршка кошобуз. Эми татымына жараша туз, мурч салып, үстүнө эки жумуртканы чагып, колду таза жууп алып, жакшылап мыжыгып аралаштыруу кажет.

ФАРШТАЛГАН ЖҮЗҮМ ЖАЛБЫРАГЫ ЖЕ ДОЛМА
Долма – түрк элинин улуттук тамагы. Аны жасоону үйрөнүп алсаңыз, ал сиздин үй-бүлөңүздүн да сүйүктүү даамына айланат. Ал үчүн короодо өсүп турган жүзүм жалбырактарынын жаңыдан жетилип келе жаткан, ката элек, кочкул күрөң-жашыл түстүү жалбырактарын чогултуп алыңыз.

Даярдоо ыкмасы:
1. Жалбырактарды таза жууп, сабактарын түбүнөн жулуп, 2-3 саат муздак сууга чылап коюңуз. Андан соң жалбырактын тамырлары көрүнүп турган тарабынан алаканга салып, ортосуна кичинекей туурамжыдан салып, сүрөттө көрсөтүлгөндөй ороп чыгыңыз. Жалбырактардын четтеринен туурамжы көрүнбөгүдөй майда, бекем жана тыкан ороо кажет.
2. Оролгон жалбырактарды казанга тегиз жана тыгыз тизип чыгабыз. Тизген соң үстүн жапкыдай кылып муздак суу куябыз. Өзгөчө даам жана жыт берүүсү үчүн суунун үстүнө 1-2 даана лавр жалбырактарын таштап, бир аз туз себелеңиз. Ашкөк, укроп, райкан сыяктуу көктөрдү таза жууп, туурабай эле боосу менен таштап коюңуз. Бул иштер бүткөн соң тарелка менен жакшылап бастырып, үстүнөн казандын капкагын жаап, отко коюп, кайнап чыккан соң жай отто 25 мүнөт бышырасыз. Алгач бирөөнү алып даамдап көрүңүз, күрүчү бышкан болсо, долма даяр.

ФАРШТАЛГАН КАПУСТА ЖАЛБЫРАГЫ
Даярдоо ыкмасы:
1. Капуста жалбырактарын фарштоо үчүн алгач аны жумшартып алуу кажет. Капустанын өзөгүн дарбызды кескендей үч бурчтуу кылып кесип алып салуу керек. Ошол кесилген тарабын идиштин түбүнө каратып салып, үстүнө кайнак суу куюп, жаап, жай отто 5 мүнөт кайнатып алуу зарыл. 5 мүнөттөн соң отту өчүрүп, жайык табакка чыгара туруңуз.
2. Жумшартылган капустанын жалбырактарын ажыратып чыгабыз. Ар бир жалбыракты ортоңку өзөгүн бойлото узунан экиге бөлүп кесип алабыз. Сүрөттө көрсөтүлгөндөй даяр туурамжыдан салып, тегиз, тыкан ороп, көмөч казанга же казанга тизе баштайбыз. Баарын тизип болгон соң үстүнөн бир аз ашыра суу куюп, жагымдуу жыт жана даам пайда болушу үчүн лавр жалбырактарын, райканды жууп тазалап, боосу боюнча эле туурабай салып коёбуз. Даяр болгон соң үстүнө табак же тарелканы бекем жаап, анын үстүнөн көмөч казандын же казандын капкагын жаап, отко коёбуз. Кайнап чыкканда дароо отту басаңдатуу керек. Жай отто 25 мүнөттө даяр болот. Казанды байкап туруңуз, эгер суусу тартылып баратса бир аз кайнак суу куюп жиберүүгө болот. Алгач бирөөнү алып, ичиндеги күрүчтү карап көрүңүз, күрүч бышкан болсо, демек, тамак даяр.
Капуста жалбырагын фарштоодо көпчүлүк анын эки башын да бекитип салат. Сиз бекитпеңиз. Сыртын жип менен байлап убара тартуунун да кажети жок. Жакшысы казанга тегиз жана тыгыз тизип, капкактан мурун тарелка менен бастырууну унутпаңыз. Мына ушундай кылсаңыз, оролгон жалбырактардын эки ачык тарабынан туурамжынын ширеси шорпосуна чыгып, шорпого салынган лавр жалбырагынын, райкандын даамы туурамжыга сиңип, даамдуу бышат. Ал эми оролгон жалбырактардын үстүнө бастырылган тарелка алардын ачылып, чачырап кетпесине кам көрөт. Тамагыңыз даамдуу болсун!

СОУС Бул тамактарга кефир же айрандан соус дайындап, дастарконго чогуу берүүгө болот. Ал үчүн ашкөк менен укропту майда туурап, айранга салып, үстүнө бир аз мурч сээп, жакшылап чалып коюу керек.

kenesh@super.kg