«Учактын иллюминаторунан карасак, булуттар менен жарыша бийиктикте тоолор көрүнүп жатты. Силерге көнүмүштүр, бирок жунгли токойлуу Малайзияда бийик тоолор жок болгондугуна байланыштуу катуу таасирлендик» деп жатышты алыскы Куала-Лумпурдан Бишкекке келген малайзиялык журналисттер. Кыргыз жергесинде созулган 6 күндүк сапар тоолордон башка чет жердиктер үчүн эмнеси менен таӊ калычтуу жана кызыктуу болду?

ТЕЙЛӨӨ АКЧАСЫНА ТЕТЕ ЭМЕС
Он сааттан ашык жол жүрүп келген малайзиялык журналисттерди аэропорттон Бишкек шаарында жайгашкан «Парк отель» мейманканасына алып жөнөдүк. Бизде «эшигин көрүп, төрүнө өт» деп коюшат эмеспи, мейманканага келгенибизде коноктордун жүгүн алып киргизүүгө жардамдашкан кызматкери же сылык-сыпаа тосуп алар адамы болгон жок. Мындай кабыл алуудан улам шаабайыбыз сууй түштү. Баарынан жагымсызы – коноктордун сапарын видеого тартып жүргөн операторго мейманкананын күзөтчүсү «бул жерди тартпа» деп тыюу салганы болду. Отелди тартуу менен жарнама кылууга жан талашуунун ордуна алардын жоругу ого бетер мамилени суутту.
Кыргызстандагы тейлөө көрсөтүү акчасына туура келбесине, тийиштүү деӊгээлде эместигине Ысык-Көлдүн Бактуу-Долоноту айылындагы «Каприз» эс алуу борборуна келгенде да күбө болдук. Конокторду тосуп алууга чейин бөлмөлөр бир жолку кароодон өтпөгөнүн мындан билиӊиз, ачкычтары туура келбей, аны алмаштырып берүүчү кызматкерлери чакырууга карабай, маалкатып жүрүп алганы бушайман кылды. Жээгине келсек, күнгө какталып жатчу керебеттерин алуу үчүн өзүнчө жерге кайрылып, аны жайгаштырып бүткүчө жүдөсөӊ, күндөн тосуучу чатырдын ижара акысын дагы башка жерине барып төлөп, кийин аны орноткуча эле жарым саатыӊ кетчүдөй. Сен эс алганы келдиӊби же жээкте ыӊгайлуу шарт түзгөнү келдиӊби? Ары-бери чуркап күч кетирип убара тартчу болсоӊ, анда эмнеге пансионатта сервисине дал келбеген жогорку бааны төлөшүӊ керек? Кардарлар ушундай ойдо калары бышык. Эӊ эле жөнөкөй мисал: Түркиянын Антальясындагы эс алуу жайларынын жээктеринде керебеттери менен чатырлары тизилип турат. Ошого тете акча алган жана «люкс класс» деп өздөрүн мактаган мейманкана менен пансионат тийиштүү сервисти эмне үчүн көрсөтпөйт? Белгилей кетүү керек: «Парк отель» ар бир номери үчүн 1 күнгө 195 доллар, «Каприз» 145 доллар алды.

«АБАСЫ САЛКЫН, ЭЛИ СУЛУУ КЫРГЫЗСТАН»
Малайзиялык журналисттердин учактан түшөрү менен айткан сөзү мындай болду: «Абаӊар кыйла салкын жана таза экен, бизде нымдуу жана үп болуп турат». Бишкектин абасын салкын дешсе, анда Ысык-Көл буларга майдай эле жакса керек деген оюбуз да оӊунан чыкты. Ысык-Көлдүн суусун «Кандайча ысык көл? Суусу муздак экен» деп ичиркенип жатышкан. Соӊунда деӊиздин, океандын +30 градус суусуна түшүүгө көнүп алышкан конокторго берметибиз суук сезилбей калды.
Кой, уй жана жылкы этин, болгондо да нан менен кошо көп жегенибиз алар үчүн аш кыла алгыстай болду. Ошентсе да бешбармак, аш, куурдак, лагман, форель балыгы, тоок этинен грилди эӊ көп мактап жатышты. Мөмө-жемиштер, өзгөчө дарбыздын ширелүүлүгү, алкоголдук ичимдиктердин арзандыгы таӊ калтырса, кымыз, жарма жана бозо Американы ачууга тете эле болду.
Сапардын алкагында коноктор Бишкек, Бурана тарыхый комплекси, Чолпон-Ата шаары, анын ичинде «Рух ордо» маданий борбору, Чоӊ Ак-Суу капчыгайы, Өрүктүдөгү арашан булагы жана башка жергебиздин кооз, тарыхый жайларында болушту.

БИР КАРЫН МАЙДЫ ЧИРИТКЕН КУМАЛАКТАР КАЧАН ОӉОЛОТ?
Кыргызстан менен таанышуу саякатынан тышкары малайзиялык журналисттер президент Алмазбек Атамбаевге жолугуп, маектешип кайтышты. Чолпон-Атада жайгашкан мамлекеттик резиденцияга маек алууга келгенибизде дагы бир жагымсыз окуяга кабылдык. Кире бериштен тосуп алган резиденциянын күзөтчүсү журналисттердин документтерин жана буюм-тайымдарын текшерип жатып, биринин көзгө куюучу дарысын кармалап, «мунуӊар баӊги эмеспи?» деп суроо салды. Малайзиядан журналисттер келгенин беш колдой биле туруп, алардын бирин баӊгиге теӊеп суроо салышы менен оӊтойсуз абал бүтүп калган жок. Текшерүү учурунда журналисттер өз ара англис жана малай тилинде сүйлөшүп жатышканда, ошол эле күзөтчү «Кыргызстандасыӊарбы, кыргызча сүйлөгүлө» деп оозду ачырды. Айткан сөзүн тилмеч которуп беришин да буюрду. Кыргыз жери менен таанышып, аны өнүккөн өлкөгө жарнамалоо ниети менен келген, келгенине 5 күн боло элек чет жердиктерден кыргызча сүйлөгүлө деп талап кылуу патриоттукпу? Жок, бул псевдопатриоттук, иштеп жаткан кызматына деӊгээли туура келбеген караӊгылык! Керсейген күзөтчү коноктордун көзүнчө түкүрүнүп-какырынганына жийиркене түшкөн малайзиялыктарга «мени талкуулай турган болсоӊор, Кыргызстандан кетпей каласыӊар» деп зекиди. Биз бул күзөтчүдөн ырсайып гана кутулуп, интервью жакшы өтсө экен деп болгон үмүтүбүздү президентке артып калдык.
Бир сааттан ашык созулган маектен малайзиялык журналисттер көӊүлү көтөрүӊкү чыгышты. «Президент жөнөкөй жана ачык-айрым киши экен. Кийинки жылы Ысык-Көлдөгү аэропорттун эл аралык статусу бекемделип, Малайзиядан да түз учуп келе турган каттамдардын ачылышы боюнча ниеттери бар экенин айтты»,- деп чыгышты. Минтип, президент өлкөгө инвесторлорду жана туристтерди тартуу, өлкөнү бутка тургузуу аракети менен күнү-түнү чуркап жүрсө, күзөт кызматкерлеринин жанагыдай маӊкурттугу ажонун кашыктап жыйнаган аракетин чөмүчтөп чачып жатканы өкүндүрдү.

«ЖЕРИӉЕР БЕЙИШТИН ТӨРҮНДӨЙ ЭКЕН»
«Биз силерден үй-бүлө мүчөлөрүнүн жана достор арасындагы мамиле боюнча сабак алсак болчудай. Эс алууда, тамактанууда кол алышып же кучакташып саламдашууда ушул адамдардын бири-бири менен болгон башкача жакындыгы аябай жылуу учурады»,- деди «The Star» медиа мекемесинин саясий кабарчысы Ох Чин Энг. Сапар учурунда малайзиялык журналисттерге карапайым калктын турмушу кызыгууну жаратып жатты. 3 күн «элитный» делинген «Капризде» түнөгөнгө караганда 1 күн жөнөкөй шарттуу конок үйдө жашаган көбүрөөк жакканын айтышты. Кымбат баалуу ресторан менен кадимки кафенин тамак-ашы бирдей даамдуу экен дешти.
«TV3 Malaysia» телеканалынын телеоператору Ахмад Азизи бин Эднандын айтымында, Кыргызстанда сүрөтчү жакшы сүрөт тартууга жан үрөбөй эле койсо болчудай. «Пейзаждын өзү фотограф үчүн иштеп берет тура. Кайсы бурчтан туруп тартпа, фото жана видео эч кандай эффект колдонбой эле кооз чыкты»,- деди ал. Ошондой эле сапарда Малайзиянын «Bernama» мамлекеттик маалымат агенттигинин журналисти Суриати Сануси жана телеоператору Хайрул Икхван бин Жаафар, «TV3 Malaysia» телеканалынын журналисти Азария Тагайа жана «The Star» медиа-мекемесинин фотокабарчысы Онг Сун Хин болушту.
Туризм тармагында киреше таап иштеп жаткан мекендештерибизге кайрылар элек: «Кыргызстанга келген бүгүнкү 1 туристке эртеӊ 5 туристти ээрчитип келчүдөй мамиле кылууга жана тейлөө көрсөтүүгө үйрөнөлү. Кыргыздар меймандос эл деген бекеринен айтылган сөз эместигин иш жүзүндө көрсөтөлү, туугандар».
«Жериӊер бейиштин төрүндөй экен, кесиптештерибизге барганда айтам, алар да келип көрүп кетишсин» деген малайзиялык журналисттер ушундай кызыктуу сапарды уюштурган жана 6 кишинин келип-кетүүсүн каржылаган Кыргызстандын Малайзиядагы элчиси Кылычбек Султановго ыраазычылык билдиришти. «Кыргызстанга эле эмес, Борбор Азияга биринчи жолу келишибиз. Малайзияга деле кыргыз жери жана кыргыз эли тааныш эмес. Ушундай биз үчүн чоӊ ачылыш менен коштолгон сапарды уюштуруп бергени үчүн рахмат айтабыз»,- дешти алар.

СУНУШТАРЫ:

– Англис тили. Сүйлөшүүдө түшүнүшүү үчүн англисче билүү өтө маанилүү.
– Даараткана. Чет жерден туристтер келсин десеӊер, даараткананы жакшыртуу керек. «Демиӊди токтотуп койгондой кооз көрүнүштүн фонунда Кыргызстандагы дааратканалар тереӊ ойлорго түртүп, мага бир топ сюрприз тартуулады»,- деп жазды кабарчылардын бири интернет баракчасына.
– Тейлөө чабал.

ТАӉ КАЛУУСУ:

– 6 күндө жеген эттүү тамак-аш, нан жана чай бизге 6 айга жетет.
– Кымыз: Биринчи жолу ичип көргөнгөбү, абдан кычкыл сезилди.
– Алтын менен капталган тиштер: Силерде алтын арзанбы же эл байбы?

СУКТАНДЫРГАНЫ:

– Кыргыздардын сулуу келгени;
– Жаратылыштын ажайып кооздугу;
– Кой, уй, жылкынын көптүгү;
– Тоо жана талааларда жапайы мөмө-жемиштердин өскөнү.

Эльвира Караева
Нургазы Аматов
koom@super.kg