Учурда уурулуктун түрү жана катталуу саны көп болуп жатат. 2015-жылы башка кылмыштарга салыштырмалуу уурулук басымдуулук кылган. Сиз да мүлкүӊүзгө сак болуп, шылуундардын кайырмагына илинип калбаӊыз.

«УУРУЛУКТУН ЗАМАНБАП ТҮРҮ» ДЕГЕН АТАЛЫШ ПАЙДА БОЛДУ»
Тема боюнча Чүй ОИИББинин Кылмыш иликтөө башкармалыгынын башчысынын орун басары Сардарбек Садыровго кайрылып, маалымат жана окурмандар үчүн кеӊеш алдык:
– Барган сайын уурулук жасоонун башкача, жаӊы жолдору чыгып, шылуундар укмуштуу нерселерди ойлоп чыгышууда. Ошого жараша биздин тилде дагы «уурулуктун заманбап түрү» деген аталыш пайда болду. Мисалы, 2015-жылдын ноябрь айында Жайыл районунун аймагында Чанкислян аттуу Грузиянын жараны Лексус 470 үлгүсүндөгү унаанын ичинен акча уурдаган. Кожоюну пульт менен алыстан туруп унаасын бекитип кете берген. Ууру атайын аппараттын жардамы менен пульттан унаага келген толкунду кармап калып, ошол аппарат менен унааны ачып, ичинен
10 миӊ доллар жана 150 миӊ сомду уурдап кеткен. Андай аппарат дасыккан ууруларда гана болот жана Кыргызстанда буга чейин болгон эмес. Шектүү колго түшүп, аппараты алынып, кылмышты моюнуна алды.
Айдап качууга ылайыктуу унаалар көбүнчө Ауди, Хонда жана Субару үлгүсүндөгүлөр. Ал эми баалуу унааларды айдай качуу фактысы дээрлик жокко эсе. Алардын эшиктерин ачуу оор жана унааны учтуу нерсенин жардамы менен от алдырууга мүмкүн эмес. Унааларды айдап качуу кылмышынан сырткары анын ичинен акча, магнитола, сумка, поликтер көп уурдалат. Сигнализациясы жок унаалардын терезелерин үн чыкпаш үчүн унаа тетиги болуп саналган свечалар менен талкалашат. Ошол себептен узак мөөнөткө кожоюндар унааларын кароосуз калтырбашы керек.

«УУРУЛАРДЫН КУРАГЫ ЖАШАРЫП БАРАТАТ»
– Уурулукка баргандар оӊой оокат менен тез аранын ичинде пайда табууну көздөгөн адамдар. Тилекке каршы, ууру кылган жарандардын жаш өзгөчөлүгү барган сайын жашарып баратат. Башкача айтканда, жаштар көп тартылууда. Анын башкы себептери – тартипсиздик, ата-энеден тарбия албагандык, жумушсуздук, ички миграция жана Орусиядан депортация болуп келген агымдын басымдуу толкуну. Анан албетте, мүлк ээлеринин кенебестиги да уурулардын ишмердүүлүгүнө жем болуп берүүдө. Уурулук кылган адам оор кылмышка барбайт деп эч ким кепилдик бербейт. Майда-чүйдө тоноочулук, уурулук кылган адам кийин курал колдонуп каракчылык кылат. Коркутуп коём деген ой менен адам өмүрүнө зыян келтирип же аны өлтүрүп койгон фактылар да жок эмес.

Милициядан 10 кеӊеш

• Үйдүн ачкычын каалганын айланасына (кыш, таш же бут сүрүүчү килемченин алдына) катпай, үй-бүлө мүчөлөрүнүн ар бири бирден жасатып алганы оӊ.
  
• Ачкычтардын бири жоголуп кетсе, кулпуӊузду алмаштырыӊыз.
  
• Баалуу буюмдарды шкафтардын үстүнө же суурмасына калтырбастан, байкалбай турган жайларга катыӊыз. Ал эми акчаӊыз көп суммада болсо, банктан өтөр «сакчы» жок.
  
• Каалга тандоодо анын бекем жана калыӊдыгына көӊүл буруӊуз. Кашек менен каалганы бириктирип турган топсонун (шарнир) эки башы теӊ бек болгонун тандаӊыз. Бир жагы ачык болсо, каалганы лом менен көтөрүп, эшикти чыгарып алышы мүмкүн.
  
• «Адашып калдым, бул кайсы дарек?», «Батир сатылбайт беле?» деген сыяктуу суроолор менен кайрылгандарды эшиктен гана узатканыӊыз оӊ. Мындай шылуундар маалымат топтоп жүрүшү мүмкүн.
  
• Үйдө калчу жана мектептен эрте келген балдарыӊызга түшүндүрүү иштерин жүргүзүп, бейтааныш адамдарга эшик ачпоосун кулагына куюӊуз.
  
• Коӊшулар менен достошуп, аларга короо жайыӊызды тапшырып коюӊуз. Мындан сырткары сак кулак, кабаанак итиӊиз болсун.
  
• Аӊ-тери кийимдер, үй-тиричилик каражаттары, компьютер, баалуу зер буюмдар уурулардын көзүнө шак эле урунат. Эгер алыс кетип жатсаӊыз, аларды каалгасы бекем бир бөлмөгө киргизип бекитип кетиӊиз.
  
• Эӊ жакшысы, сырткы жана ички видеокөзөмөлдөөчү жабдыктарыӊыз болгону оӊ. Шартыӊыз келсе үйүӊүздү сигнализация жабдыктары менен жабдыганыӊыз ишенимдүү болот.
  
• Шаар жеринде менчик компаниялардын атайын күзөт кызматтары бар. Алар менен келишим түзүп, үйүӊүзгө сигнализация коюп койсоӊуз болот. Бир жакка кетерде күзөт бөлүмгө чалып эскертесиз. Эгер эшик ачылып же терезе сынса, бөлүмгө белги жетет дагы тез аранын ичинде тартип сакчылары келишет.
  

ИИМдин маалыматы боюнча 2015-жылдагы өлкөдө катталган кылмыштар:

• Тоноо – 1212 факт катталган: бети ачылганы – 939, бети ачыла элек – 273; кармалган кылмыштуу топтор – 153.
  
• Каракчылык – 427: бети ачылганы – 307, бети ачыла элек – 55; кармалган кылмыштуу топтор – 134.
  
• Унаа каражатын укукка жат түрдө ээлеп алуу – 286 факт катталган: бети ачылганы – 258, бети ачыла элеги – 28.
  
• Уурулук – 10 173: бети ачылганы – 6668, бети ачылбай калганы – 3505; кылмыштуу топ – 384.
  
• Анын ичинде:
• Үй уурулугу – 2828 катталган: бети ачылганы – 1867, бети ачыла элеги – 961; кармалган кылмыштуу топтор – 71.
  
• Мал уурулук – 1020: бети ачылганы – 822, бети ачыла элек – 198; кармалган кылмыштуу топтор – 137.
  

Гүлжан Асанкожоева
koom@super.kg