Кайнене менен келиндин канга сиңген тиреши үй-бүлөнүн урашына эле алып келбей, кээде криминалдык түскө да өтүп кетүүдө. Бир аз убакыт мурун «кайненеси жашатпай койду» деп кайненесинин башын кесип, таштандыга ыргыткан келиндин кылыгы коомчулуктун төбө чачын тик тургузду. Канткенде бул таймашты жок кылып, бир үй-бүлөгө айлануу керек? Психолог АЙЗАДА ТАНАЕВА менен чогуу жооп издедик.

ЭМНЕДЕН УЛАМ ПИКИР КЕЛИШПЕСТИК КЕЛИП ЧЫГАТ?

• Эркек аялзатынын идеалы катары өз энесин көргөндүктөн, энесине окшош кызды издейт. Эгерде энеси жана келинчеги жумшак болсо, маселе жок. Ал эми экөө тең күчтүү мүнөздүн ээси, лидер болсо, үй-бүлөдөгү чечүүчү орун үчүн эки аял өздөрү байкабай күрөшөт.
• Кайненелер 50-55 жаштарда келин алышат. Бул учурда аялзатынын эң оор абалы – климаксты башынан өткөрүп жаткан учуру болот. Тез жини келип, болбогон нерсеге кыжырланып баштайт.
• Келин үчүн башка эрежелер, башка үй. Анын психологиялык абалы туруксуз. Ордун тапканча убакыт керек болот.
• Айрым кайнене өзүнүн карып баратканын, үй-бүлөдө жаш аял келгенин, анын таасири бар экенин кабыл алгысы келбейт. Кызганычтык менен карап келинин атаандаш катары карайт.

КЕЛИНДЕР ҮЧҮН КЕҢЕШ

1. Сиз бул үйгө келин болуп келдиңиз, үйдүн салтын, эрежесин кабыл алууңузга туура келет. Жаштардын «кааласаң да, каалабасаң мен ушундаймын, кабыл ал» деген жакшы көргөн фразасын үйдүн босогосун аттап жатканда эле таштап коюңуз. Ордуна улуулардын «Ким ийилбесе, ал сынат» деген макалын акылыңызга жазып коюңуз.
2. Кайнене монстр эмес. Биринчи күндөн эле кайненеге каршы стереотип менен барган туура эмес. Үйрөнүүгө, кабыл алууга даяр болуңуз. Ал сизден тиричиликти, алыш-беришти, карым-катнашты жакшыраак билет эмеспи.
3. Кайненеңиздин психологиясын, эмнени жакшы көрөт, эмнени жаман көрөт, сүйүктүү сериалы кайсы, кайсы абысыны менен өч, иликтеп койсоңуз жардамы тиет. Экөөңүздөрдүн ортоңуздарда бир тема жаралышына жардам берет.
4. Кайнененин көзүнчө уулу менен кучакташып, өбүшүп турганыңыз болбогон нерсе. Анын энелик сезимдерин аяп, башка жерден эмоцияңызга жол бергениңиз акылдуулук.
5. Жактырбай жатканын билсеңиз деле үмүт өчүрбөңүз. Күлүп-жайнап, чайын сунуп, абалын сурап мамилени өзгөрткөнгө аракет кылсаңыз бир күнү болбосо, бир күнү өзгөрөт. Күйөөңүздү сүйсөңүз, аны төрөгөн аялдын да бир жакшы жагын сөзсүз көрө аласыз. Жок дегенде сиздин аракетиңизди күйөөңүз баалап ыраазы болот.
6. Энесин күйөөңүзгө жамандабаңыз. Башыңыздан сылап «сеники туура» дебейт. Эркектер аялдай стресске туруктуу калк эмес. Жашоосундагы эки жакын адамдын бирин жакшы, экинчисин жаман көрө албайт. Эркек үчүн бул чатак чечилбеген дилемма, андыктан колдон келишинче эки аялдын ортосундагы нерсени эркектин кулагына жеткирбей бүтүргөнгө аракет кылгыла.
7. Батпай жатасыңарбы, «өзүбүзчө бөлүнөлү» деп ачык айтыңыз. Өз алдынча болуп тиричилик кылуу жаш үй-бүлө үчүн пайдалуу чечим.
8. Күйөөңүз абалыңызга кайдыгер карап, кайненеңиз менен тил табышууга мүмкүн эмес болсо, башкача айтканда, абалды оңдоонун башка такыр жолу жок болсо, криминалдык жолго барбастан, абал оңолгуча кетип калганыңыз оң. Баш менен дубал сүзгөн абалга караганда, өзүңүздү сактап калуу үчүн майдандан чыга турууга туура келет.
9. «Кайнене үчүн ажыраштым» дешет. Сиз кайненеге эмес, күйөөгө тийдиңиз, эмне үчүн кайнене үчүн күйөө менен ажырашыш керек? Ал эми сиздин үй-бүлө, ал үчүн күрөшүү сиздин колуңузда.

ИДЕАЛДУУ КАЙНЕНЕНИН ПОРТРЕТИ

1. «Керегем, сага айтам, келиним, сен ук». Кыргыздар келинге нааразычылыгын кыйыр мааниде айткысы келгендиктен ушул макал келип чыккан. Кайнене келинди бооруна тартып, кемчилигин жымсалдап, ыгы менен акырын айтканы оң. «Колуңдан келбейт турбайбы, энең үйрөткөн жок беле?» деген кер какшыктын ордуна, «үйрөнүп кетесиң, баарыбыз эле ушинтип үйрөнгөнбүз» деп койсо алда канча акылдуулук.
2. «Келиндин келгендегиси эстен кетпейт» дейт. Кайнене биринчи күндөн эле «кызым» деп кайрылганы оң. Каарын чачпаса, ага ишенип, кабыл алганын билдирсе, келин үчүн чоң бакыт.
3. Ден соолугу чың тукум алып келиши үчүн кайнене келиндин ден соолугун карап, боюнда бар учурда, андан кийинки кырк күн оор жумушка салбай аяганы туура. «Биз деле ат чаап жүрүп төрөчүбүз, өлүп кетпейт» дебеш керек. Мурункулар ат жалында жүрүп төрөсө, азыркы аялдар бардык шарты бар төрөтканаларда төрөп жатышат. Бирок төрөттөн каза болгондор көп.
4. Идеалдуу кайнене келин менен уулдун ортосунда болгон ички иштерине кийлигишпейт. Эгерде чатактары ырбап бара жатса гана уулуна тартпай, экөөнө тең калыс сөзүн айтат.
5. «Келин жаман эмес, келген жери жаман» деген кеп бар. Жакшы кайнене келинин кайын эже, кайын сиңди, абысын, коңшу-колоңдун ушагынан коргойт. Аны «тигинин келини минтиптир, сен эмне антпейсиң?» деп салыштырбайт. Анын келбетин, арыгын-толугун, сулуу-ырайы сууктугун башкалар менен талкуулабайт. Уулу ошол аялды тандаса, демек, бир татыктуу жери бар экенин эске алат.
6. Өзү менен келинин салыштырбайт, атаандашпайт.
7. Келинге кызматкер катары карабайт. Чарчаса аяп, «эс алып ал» деп айтат. Замандын агымы менен болот.
8. Уулунун бактысы үчүн келиндин кемчилигине көз жума алат же тарбиялап чыгарат.
9. Акыркы жана эң негизгиси, чын жүрөктөн келинин сүйүп өзүнө татыктуу орун басар катары көрөт.

КАНДАЙ КАЙНЕНЕСИЗ?

Жаркын Балыкбаева, актриса:
– Укмуш кайненемин дебейимби (күлүп). Келиндериме үн катпайм, эркин коём. Ал дагы бирөөнүн баласы, жүрөгүн ооруткум келбейт. Өзү билип кылса кубанып калам, кылбаса капа болбойм. Мурункуга салыштырмалуу келиндерден ыйман кетти. Өзүмдүн апам келиндерин катуу кармачу. Жууркандарын сыйрып ыргытып, «тургула» деп кыйкырып катуу башкарчу. Келиндери үн катышчу эмес. Азыркы келиндер бирди айтсаң, сага экини айтат. Эки ооз сөз чыга электе тейтеңдеп түйүнчөгүн түйүп «кетем» деп баштайт. Ажырашкан азыр оңой болуп калбадыбы, мурункулар жабышып эле оокатын кылып үй-бүлө болуп кетишчү.
Антейин десем, кайненелердин деле каары кээде далай жерге алып барат. Күйөөсү келинчегине жардамдашса кайненеси «сен жөн отур, бул үйгө кызмат кылганы келген, жасасын» дейт экен. Эми ушу жакшыбы, экөөнүн баласын колунан алып соорото турса жаманбы?

СИЗ КАНДАЙ КЕЛИНСИЗ?

Назми, ырчы:
– Мен кандай келинмин? Жакшы келинмин. Жалгыз кыз болгондуктан өз апам мага үй тиричилигин эрте үйрөттү. Баарын билип эле турсаң кайненең деле сага ыраазы болот экен. Мен кайненемден кызматымды аябайм. Апам мени жакшы көрөт, сыймыктанат. Башка кайненелердей болуп ушактап, ички иштерге такыр кийлигишпейт. Мен кайнене болгонумда деле келиниме аябай түшүнүү менен карайт болушум керек. Азыр кайнененин ишеничине кирсең, кийин алар сен үчүн да опол тоодой тирек болуп берет. Ошон үчүн кайненени жакшы көрүш керек, сыйлаш керек. Келиндерге кеңешим, жаман нерсе издебеш керек. Көп нерсени көз жума билиш керек, жакшылык эле кыла бериш керек, жакшылык баары бир жеңип чыгат жана айланып келет. Мен апама жакшы келин болсом, кийин мага жакшы келин туш келет деп ишенем.

Нуржамал Жийдебаева
kenesh@super.kg