“8 баланын ата-энеси жардамга муктаж”, “10 балалуу үй-бүлө нанга акча сурайт”. Байкасам, акыркы кездери ушул өңдүү кабарлар, кайрылуулар, жардам суроолор коомубузда арбын болуп кетти. Ушундан улам бала деген үй-бүлөнүн бактысы эмес эле маселе жараткан жанбы деген ойго кептелет экенсиң.

Ооба, билем, турмуш түйшүктүү, жашоо жеңил эмес. Бирок ага бала күнөөлүү болбосо керек? Макул, үй-бүлөнүн бала багууга чындап шарты жок дейли. Балким, көпчүлүк актанган кокустук болуп, максатсыз жерден наристе пайда болуп калгандыр. Пландалбай биринчи, экинчи, мейли, үчүнчү бала жарыкка келсин, бирок 2983-бала жаралганча деле жетишпеген турмуштун ээси кокустук деген сөздү бетке кармай бергени канчалык туура?
Ушул беш сүйлөмдү окуп жатып “ар бир бала өз ырыскысы менен төрөлөт” деген сөздү эстегендирсиз. Макул, болуптур. Анда баланын ырыскысы кантип ченелет? Эмнеге ырыскы деген сөз бирөөнүн эскирген кийими, кайрымдуу жарандын он тыйыны же күндө ичкен катыгы жок сары чай болушу керек? Ал башка балдар сыяктуу эле түрлөп кийинип, момпосуй жеп, селкинчек тээп бейкапар ойноо укугуна ээ болуп жарыкка келгендир.
Аял-күйөөнүн “кокустугунун” айынан бала да кадам таштаган күндөрүнөн баштап турмуш деп тырмышып, ата-энеси түртө албай жаткан, көпчүлүк учурда түртүүгө аракет да кылбаган арабаны чогуу түртүшүп, бардар балалыктын кереметин жон териси менен сезбей, жакшы жашоого сырттан көз салган көрүүчүсү катары чоңоюп кетет. Ошентип кийиминин жоктугунан мектепке барбай калган бала чоңоюп кара жумуштун, ашып барса миграциянын курмандыгы болот. Анан? Билимден алыс, турмуштун түрткүндүсүндө өсүп калган адамдын келечеги кыйын. Кайра эле ата-энесинин үзүл-кесил тагдырын кайталай берет. “Эмнеге сиздин турмуш жокчулукта өтсө, ал жетишсиздик сизден башка дагы беш же он адамда кайталанышы керек?” деп суроо берер киши жок. Моюнга албаганыбыз менен, ырыскы деген нерсе "асмандан түшсө" да, ата-эненин жоопкерчилиги, эмгеги же каалоосунан да көз каранды экендигин сезүү керек.
Баса, бардар үй-бүлөлөргө салыштырмалуу бала багууга мүмкүнчүлүгү азыраак үй-бүлөлөр көбүрөөк балалуу болушарын байкасаңыз керек. Ошондой эле кедей мамлекеттерде төрөлүү бай өлкөлөргө салыштырмалуу дээрлик эки эсе көп. Буга элдин сабаттуулугу, эртеңки күндү ойлоп, пландап иш кылуусу себеп болгондой. А биздечи? Бизде кандай? Шарт, мүмкүнчүлүк, ден соолук сыяктуу факторлор арткы орунга жылып, “бойго бүттү, демек, төрөш керек” деген себеп менен эле балдар жарыкка келип кала берет. Жадакалса аялдар арасында түйүлдүк дээрлик 3 айга жеткенче кош бойлуу экенин билбей жүрө бергендерин угуп калам. Жөн эле, максатсыз, келечеги туман болсо да бала келе берет, чоңоё берет. Тилекке каршы, биздин чындык ушундай. “Кечиресиз, эгер баланын жашаганга жери жок болсо, эмнеге көбөйүп жатасыз? Коопсуз секс дегенди билбейсизби же болочок наристенин тагдырына ушунча кайдыгерсизби?” деп сурагың келет.
Кана, кайсы ата-эне чүрпөсүнүн начар шартта өсүүсүн каалайт? Кимдин баласы башканын тамагына тамшанып, бирөөнүн оозун карап өсүшүн тилейт? Ким жокчулуктан санаа тартып, ойго батып, өзүнө оору ашырып алган бала тарбиялагысы келет? Ким баласынын кайыр сурашын каалайт? Унчукпайсыңар. Демек, бир же бир нече адамдын жашоосуна жоопкерчилик алып жатканда терең ойлонуп, эчкиге жараша ышкырганыбыз туурадыр. Бүгүнкү караңгылык менен көңүлкоштук эртеңки жетишпеген турмуштун түйшүгүн тарткан коомго жетелеп барбасын.
Балдар айла жоктун айынан эмес, пландалып, күтүлүп келип, эркелеп чоңойсун. Дубалы урап турган үй да ушул тилекке кошулмак.

Алтынай Тынышова