КААРМАН ТУУРАЛУУ

Туулган жери – Жалал-Абад облусу, Аксы району, Кара-Суу айылы

Туулган күнү – 1989-жыл, 17-май

Билими – Бүбүсара Бейшеналиева атындагы Кыргыз мамлекеттик маданият жана искусство университетинин студенти

Үй-бүлөлүк абалы – Үй-бүлөлүү, бир кыздын атасы

Ааламды нурга бөлөйсүң

Ак көйнөк кийсең көйкөлүп.

Ааламда бир да аялзат

Ажарлуу эмес сенчелик.

Каарманымды элге тааныштырып отурбай эле, ушул төрт сап ырды жазууну туура көрдүм. Акыркы жылдын хит ыры болгон “Апакем” ырын аткарып көптөрдү ыйлаткан ырчы Ишен Назаров маек төрүбүздө.

– Ишен, сөз башында бактыңды ачкан “Апакем” ырына кантип туш болуп калдың, ошону сурайын.

– Бул ырдын сөзү төкмө акын Баян Акматовдуку, обону Кубаныч Алиевдики. Ырдын чыкканына 5-6 жылдай болгон. Тар чөйрөдө обончу өзү кээде ырдап калчу. Мен угуп жүрдүм, аябай жакчу. Бир жолу Энелер күнүнө карата бир кечеге бара турган болуп сөзүн кагазга эле жаздырып алып аккордеон менен өзүм ырдап чыктым. Бул ырга мурун башка ырчылар да “жуучу” түшүп сурап жүрүшкөн экен, насип болуп мен аткарып калдым. Даяр болгуча деле бир топ убакыт болуп кетти. Аранжировкасын жаздырып, үн түшүргөнү оор болду. Ырдын мүнөзүн таппай 3-4 жолу ырдап көрдүм, көңүлүмө жакпай калат. Ошентип бир жыл өтүп кетти. Буга чейин деле ырдап, ыр жаздырып жүрчүмүн, бирок алар көп көңүлгө илинген эмес. Ырды жаздырып жатканда эле “ушул ыр сенин атыңды чыгарат” деп айтып жатышкан, өзүмдө да ишеним бар болчу.

– Тез алынып кетиши, балким, бул ырдын коштоосунда WhatsApp`ка тарап кеткен эне менен уулдун видеосу да салым кошту көрүнөт...

– Ал дагы себепкер болду. Ырды жазып, клип тарттырып бүткөндөн кийин бир аз убакыт өткөн. Радиолордон кетип жаткан. Анан тойго чакырып калышты. “Жалгыз баланын үйлөнүү тою, апасына ыраазычылык билдирейин деген эле” деп баланын эжелери чалып калышты. Чын жүрөктөн суранып жатканынан бекер эле ырдап берем деп макул болдум. Ошол учурда башка тойго чакырык алгам. Эмнегедир ал тойду токтотуп коюп бул чакырыкты кабыл алдым. Бул ырды тойго биринчи жолу ырдап чыгышым эле. Сүрдөп, “башканы эле ырдатсаңыздар болбойбу?” дегенге чейин бардым. Болбой коюшуп, кезегим келип ырдап баштадым. Баштаганда эле эл ыйлап баштаганын көрдүм. Келип эле агаларыма айттым “эл жакшы кабыл алды, ыйлашты” деп. Ошол видеону алып өзүм да жашып кеттим. Анан жайылып кетти. Ал уул менен эненин ортосунда чоң нерсе барбы билбейм, айтор, сурай алган жокмун. Жигитке деле баа бердим, эркектен ичип алганда эле мындай жаш чыкпаса, адатта жаш чыкпайт го.

– Апаңа бул ырды ырдап бердиң беле?

– Апама бул ырды ыр жаздырардан мурун деле аябай көп жолу ырдап бергем. Бирок негедир тике карап ырдап берген эмесмин. Апам анда “ий, жакшы экен” деп койгон. Апам бирок видеосун көргөндө ыйлады. Үндү түшүрүп жатканда “апаңды сагынганыңды элестетип ырда” дешет. Менин оюм болсо апамды ойлоп келе жатып эле “ыр кандай чыгат?” деп ойлонуп кетип берилип ырдай албай койгом. 2 ай мурун дагы бир тойго чакыруу алып, даярданып алайын деп унаамда ырды коюп алып ырдап бара жаткам. Анан апамды аябай сагынып кеттим окшойт. Унаа айдап баратып эле көзүмө жаш айланып кетти. Ырдап баратам, апамды элестетип өпкөм-өпкөмө батпай ыйлап баратам. Такыр токтоно албайм десеңиз. "Аттиң, студияда ыр түшүрүп жатканда ошондой мүмкүнчүлүк түзүлсө мындан да сонун болмок экен" деп өкүндүм. Тамагым катып калды, бирок укмуш жеңилдедим. Машинаны токтотуп, апама чалдым. Билдирбей эле коёюн дегем. Апалар баарын билип коёт эмеспи, “үнүң кантет, тынччылыкпы? Ыйладыңбы?” десе эле кайра ыйлап кирсем болобу?

– Ишендин бул ырга чейинки ырчылык жолу кандай болгон?

– Ишендин ырчылык жолу буга чейин анчалык эмес эле (күлүп). Атам, апам чыгармачылыкка жакын, музыканы түшүнгөн адамдар. 8 бир туугандын жетинчисимин. Эркек балдар баарыбыз эле ырдайбыз. Атам Аксыдагы Жеңижок акындын музейинин мүдүрү. Мурун каралбай калган жерди өз күчү менен гүлдөтүп, бак-шак тигип, азыр жакшы кылып койгон. Балалык күндөрдө ошол музейге көп кызмат кылдык.

Апам болсо үйдө. Бүбүсара Бейшеналиева атындагы университетке жакындарымдын кеңеши менен келип тапшырып калгам. Ага чейин көп нерсе менен алек болдум. Борборго келип куруучу болдум, айылда жүрдүм, тар чөйрөдө ырдап жүрдүм. Ырчылардын көбү “кичинемден ырчы болорумду билчүмүн” деп айтышат го. Мен тескерисинче ырчы болорум түшүмө да кирген эмес. Кийин ырчылар менен аралашып калдым. Анан үмүт пайда болду, “менден да ырдай албагандар ырдап жатышат го” деп ойлоп, белсенип калдым.

– Адатта ырчылардын чыгармачылыкта колдогон эжекелери, байкелери болот эмеспи, сенде барбы?

– Шоу-бизнесте каражатың болуш керек экен. Же сенин товарыңдын баасын чыгарып саткан продюсериң болгону жакшы экен. Жардам берип жүргөн байке бар. Ал өзүн жарнамалаганды жаман көрөт, андыктан аты-жөнүн айтпай эле коёюн. Буюрса, эми ошол адамдын колундамын. Азыр жакшы чыгарма тандоонун ичиндебиз. Планканы түшүрбөй алып кетүү керек деп катуу даярданып изденип, талдап карап жатабыз.

– “Жеңил ыр ырдагым келбейт” деген экенсиң бир көрсөтүүдө. Сенин оюңча, жеңил деген ырлар кандай?

– Жеңил ыр диапазону кыска ырлар. Мага жаккан ырлар төмөнкү тон менен башталып кеңейип отуруп, анан бакырып ырдай турган ырлар. Ошол жарылып кете тургандай ырдай турган ырларды ырдаганымда кадимкидей жүрөгүм бошоп кумар алып калам. Жеңил ырлардын угармандары көбүрөөк, өзүм деле ошондой музыка угам. Бирок ырдаганга келгенде башкача тандайм.

– Канча музыкалык аспапта ойнойсуң?

– Кыйратам деп айта албайм. Комуз, аккордеон, фортепиано, гитарада ойнойм.

– Ырчылык жолунда эмне кыйын экен?

– Каражат, атыңды чыгаруу башка маселе, бирок атыңды ошол боюнча сактап калуу, менимче, эң кыйын нерсе окшойт.

– Жеке мамлекет кантип түзүлдү?

– Келинчегим экөөбүз университетте окуп жүрүп таанышканбыз. 5 жыл сүйлөштүк. Аты Наргиза, Нарындын кызы. Ортобузда Адеми аттуу кызыбыз бар.

– Жакында Алина Жетигенова менен дуэтиң чыкты, бул кимдин идеясы эле?

– Эже мени концертине чакырып калгандыктан таанышып, жакшы мамиледе болуп калганбыз.

– Асанкалый Керимбаевдин атактуу “Ак булуттарын” аккордеон менен ырдап жатканыңды көрдүм. Ошол ырды сага жакшы жарашмак деп ойлоп койдум...

– Сиз 5-6 жыл мурунку видеону көрсөңүз керек. Чындап келгенде, мен ал ырды ырдаганга духум жетпейт деп ойлойм. Ага аябай даярдык керек. Ал ырды авторуна жеткире ырдаш же андан ашыра ырдаш мен үчүн кыял... Билбейм, азырынча ойлонгон эмесмин.

– Кыялдарыңа жет!

Нуржамал Жийдебаева
star@super.kg