5-декабрь күнү Сокулук районунун Кызыл-Туу айылында 16 жаштагы кызды зордуктады деп шектелип 31 жаштагы жаран кармалды. Көп өтпөй айыл эли чогулуп шектүүнүн үй-бүлөсүн айылдан кууп чыгышты. Окуянын чоо-жайын териштирүү максатында Кызыл-Туу айылына барып, жабырлануучу тарап менен кылмышка шектелген тараптын жакындарынын пикирлерин угуп кайттык.

“СИҢДИМ БЕЙЧЕКИ БАСПАГАН, ТАРТИПТҮҮ КЫЗ”

Нурия Жусуева, жабырлануучунун эжеси:

– Мен ушул үйдө карыган ата-энем, иним, анын келинчеги, эки баласы болуп чогуу жашайбыз. Өзүм 1-топтогу майыпмын. 30 жылдан бери майыптар арабасы менен жан сактап келем. Зордукталды деген сиңдим Жамийла (ред.: белгилүү себептерден улам аты-жөнү өзгөртүлдү) менин эң кичүү инимдин кызы. Инимдин ал кызынан тышкары 1 уулу бар. Жамийла 9-класска чейин мектепте окуп, андан соң орто окуу жайда ашпозчулук кесипте окуду. 3 айдан бери шаардагы ресторандардын биринде ашпозчу болуп иштеп жаткан. Сиңдим жоош, боорукер, кыздар менен шыңкылдашып сүйлөшпөгөн, бейчеки баспаган, тартиптүү кыз. Курдаштары менен кечелерге да барчу эмес. Катуу тартипте өстү, мектептеги классташтары сиңдимдин ушул тарбиясын жактырышчу. Тың болгондуктан окуусунан практикага барганда ошол ресторан жумушка алып калган.

4-декабрь күнү мен сиңдиме СМС-кат жазып “үйгө келип кетчи” деп чакырдым. Кечинде “эшик суук, туман экен” деп саат 20:00дөрдө такси менен келиптир. “Эртең менен таң атпай ишиме кетишим керек” деген болчу. Ошого эртеси таңкы беш жарымда ойготтум. Чай ичип алып болжол менен 6га 10 мүнөт калганда үйдөн чыгып кетти. Эшик караңгы, таң ата элек болчу. Бир аздан кийин “автобус бар бекен?” деп жазып жибердим. Сиңдим жооп берген жок. Намаз окуп бүтсөм, сиңдимден “Эже” деген СМС келиптир. “Эмне болду?!” деп жаздым, жооп болгон жок. Санаам тынчыбай чалсам, ага да жооп берген жок.

“МУРДУ, ООЗУ КАНАПТЫР, ФУТБОЛКАСЫ ДА КАН БОЛУПТУР”

– Окуя мындай болуптур. Сиңдим эртең менен үйдөн чыгып аялдамага барганда тоо жактан такси келет. “Шаарга барасызбы?” деп сураса айдоочу “ооба, сен Азаттын кызысыңбы?” деп атасынын, чоң атасынын да атын айтыптыр. Сиңдим буга чейин айылдаш таксисттер менен келип-кетип эле жүрчү. Чоң атамды, атамды тааныса биздин айылдын эле кишиси экен деп унаага отурат. Шектүү биздин көчөдө, бизден 6-7 үй ылдый жашайт болчу. Жолдо баратып Токбай айылынан тоо жакка бурулуп дамба жакка айдаптыр, “бирөөнү алып алыш керек” деп айткан окшойт. Ошол жакка алпарып сиңдимди зордуктаганга аракет кылган. Сиңдим унаанын эшигин ачып качмакчы болгондо күрмөсүнөн тартып сүйрөп келип эки жолу унаасына отургузуптур. Бетине уруптур, таш менен да уруп “мен буга чейин эки жолу адам өлтүргөм, сени да өлтүрүп коём” деп коркутуптур. “Кыйкырба” деп оозун басып тумчуктурганда сиңдим тиштеп алган окшойт, оозуна урган экен, сиңдимдин астыңкы тиши түбү менен жулунуп кетиптир. Унаадан эмес, сырттан зордуктаган окшойт, мен өзүм так, даана сурай албай жатам эмне кылганын. Анткени сиңдимдин психикалык абалы оор, окуяны эстетип абалын оорлотпойлу деп жатабыз. Тизеси, колдору сыйрылган. Мурду, оозу канаптыр, футболкасы да кан болуптур. Айтор, ошол учурда ошол жактагы сарайда жашаган кемпир даарат алганы чыкканда сиңдим ага карай чуркаган экен, кемпир аны үйүнө киргизип бети-башын жууптур. Кылмышкер дароо качып кеткен. Сиңдим “мени таенемдикине алпаргыла, апамдын кан басымы бар, укпасын” дегенде ал кишилер таенесиникине алпарышкан. Таенеси деле биздин айылда жашайт. Кийин иним угуп, ыйлап-сыктап кызын ооруканага алып кетишкен.

“КЫЛМЫШКЕРДИН ҮЙ-БҮЛӨСҮ АЙЫЛДАН КӨЧҮП КЕТСИН”

– Биз ал зөөкүрдүн үй-бүлөсү айылдан көчүп кетишин талап кылабыз. Ал акмак буга чейин да айылда эки келинди зордуктап, жоопкерчиликке тартылбай кутулуп кеткен деп айтып жатышат. Биринчисинде жабырлануучуга үй алып берип, экинчисинде түрмөдө 5 ай отуруп, акча берип чыгып кеткен дешти.

Мал уурулук кылып кармалган окуяларын айылдаштар айтышты. Ошондуктан бул биздин гана эмес, айыл элинин талабы. Туугандары кечирим сурап келгенде үйгө киргизбей койдук. “Унаабызды берели” деди, бизге эмне кереги бар алардын арам жол менен тапкан унаасынын?!

“НЕБЕРЕМ КЫЛМЫШ КЫЛЫП КАМАЛЫП ОТУРАТ, БИЗДЕ ЭМНЕ КҮНӨӨ?!”

Окуя боюнча экинчи тараптын пикирин угуу максатында шектүүнүн үйүнө барсак, алар буюмдарын унаага жүктөп көчүп жатышыптыр. Алардын да пикирин угуп көрдүк.

Булбүбү Сарбашева, шектүүнүн чоң энеси:

– Мен шектүүнүн чоң энеси болом, жашым 88де. Үйдө балам, келиним, кылмышка шектелип жаткан неберем, анын келинчеги, 4 баласы болуп жашачубуз. Ушул айылга 1950-жылы көчүп келгем, мен теңдүү аксакалдардын көзү өтүп кетти. Колхоздо өмүр бою иштедим. 40тай небере-чөбүрөм бар. Эми үйүм жок кыштын күнү талаада калдым.

Неберем кылмыш кылса, менде эмне күнөө? Мына бул кичинекей чиедей балдар менен кышкы суукта каякка барабыз, ботом, бизде адилеттүүлүк барбы? Качан кылмыш кылган баласы үчүн ата-энеси жооп берчү эле? Менин баламды кечирип коюусун эл-журттан сурайм (ыйлап). Биз балабызды актаган жокпуз, кылмыш кылса соттолсун, камалсын. Айыл элине “өзүбүз алып келип колуңарга салып берели” дедик, болушкан жок. “Көчүп кеткиле, кетпесеңер үйүңөр менен кошо өрттөйбүз” деп жатышат. Милицияга рахмат, эки күндөн бери бизди кайтарып отурушат. Бүгүн минтип оокаттарыбызды жыйнап көчүп кетип жатабыз. Ушул үйдү неберем өзү салды эле, ушул айылда жаштыгым өттү эле, ичим ачышат.

Кыз тарапка эч нерсе дей албайбыз, алар кызынын тагдырына күйүп, ачуу үстүндө турушат. Бирок алардын ыйын кээ бир айылдык балдар колдонуп чагымчылдык кылууда. Менин неберем жайында элдин малинасын чогултуп Казакстанга өткөрчү, айыл элин бакчу. Ошону көрө албаган атаандаштары бар, “4 жылда чоң үй салды, унаа алды” деп ичи күйгөндөр бар. Ошолор бул окуяны пайдаланып жабырлануучу тараптын чырагына май тамызып жатышат. “Жаштар коому” деген 5-6 жаш бала бар, аксакалдарга, айыл өкмөтүнө деле баш бербейт. Неберем кылмыш болгон күнү достору менен түнү бою спирт ичимдигин ичип, эртең менен үйгө келе жатканда ушул окуя болуптур. Сурасак, “эч нерсе билбейм, эсимде жок” деди. Биз 18-кылымда жашап жаткан жокпуз го, тиешелүү органдар бул маселени мыйзам чегинде карап беришин суранабыз.

Лунара Бекиева