Базар ачылган маалда биздин кызматтык топ ошол жакта болдук. Эттерге базарга келе электе эле текшерилгени тууралуу мөөр басылат экен. Аны мал союучу жайлардагы ветеринарлар эттин сапатын текшерип, басып беришет. Мөөрдөн тышкары эттин сапаттуулугун, оорунун жоктугун тастыктаган ветеринардык күбөлүк жазып беришет. Базарга киргенден кийин эттер кайрадан текшерүүдөн өтөт. Муну дал ушул базарда жайгашкан №19 ветеринардык-санитардык экспертиза лабораториясынын ветеринарлары аткарышат. Биз базарга киргенде эле колуна мөөр көтөрүп алып, кирген эттин баарына катары менен мөөр басып жаткан врачты көрдүк. Көрсө, эттерди ветеринардык врачтар визуалдык ыкма менен текшерип коюшат экен. Тагыраак айтканда, көз менен карап эле текшерүүдөн өткөрүп коюшат. Эттин көрүнүшү күмөн жаратса гана аларды биохимиялык изилдөөгө жөнөтүшөт экен. Лабораториянын ичине киргенибизде ветврач Үсөнбай Жумадылов малдын ички органдарын бычак менен кескилеп текшерип жатыптыр.

– Эт мал союучу жайлардан текшерилип келет. Биз кайталап текшеребиз. Алгач ички органдарын карап чыгабыз. Эгер күмөн санасак, анда лабораторияга биохимиялык изилдөөгө жиберебиз. Ички органдарынан күмөн санасак этин да текшеребиз. Анткени малдын оорусу ички органдарынан эле билинет. Биз карап туруп эле этте оору барбы-жокпу билип коёбуз. Мисалы, өпкө, боордо бир-эки кичинекей бүртүкчөлөр болсо, эхинококкоз бар болот. Аны кесип, тазалап койсо болот. Ал эми жайылып кетсе, көк түстө болуп билинип калат. Эттер таза болсо гана сатканга уруксат беребиз. Бирок бул жакка сатыкка жаман эттер келбейт. Тааныш-билиш кылып өткөрүп коюшат деген сөздөр бар. Жаман этти кантип өткөрмөк элек? Кудайдын астында күнөөлүү болобуз го.

Базардагы текшерүү боюнча аталган лабораториянын жетекчиси Алмаз Жунушбаевге суроолор менен кайрылдык.

– Сиздердин врачтар этти текшербей эле мөөр баса берет деген кептер айтылып жүрөт...

– Эл деген айта берет экен. Биз текшербесек көп оорулар чыкмак да. Лабораториябызда текшерилгендиктен таза эт сатылып, элдин ден соолугуна коркунуч жаралган жок. Текшерилип, мөөр басылып, форма №2а деген ветеринардык күбөлүк менен келген эттер бизде катталып, ички органдары текшерилет. Анткени көп оорулар ички органдан билинет. Текшергенден кийин гана эт таза болсо сатканга уруксат деп мөөр басылат. Ооба, врачтардын куралы – көздөрү. Оорулуу эт көрүнүп эле турат. Лабораториядан текшергенден кийин да эт күмөндүү болсо, этти изолятордук муздаткычка салып, үлгүсүн алып, аны республикалык лабораторияга жиберебиз.

– Бирок биз да базарда ветеринарлар алып келинген эттерге катары менен мөөр басып жатканын көрдүк.

– Эттер бизге катталып, текшерилгенден кийин гана мөөр басып жатышат. Азыр бизге көзөмөл күч. ЕАЭБге киргенден кийин бизди бат-бат текшеришет. Жөн эле мөөр басып койсо, оору чыгып калса, врач баш болуп бардык тиешелүү адамдар жооп берип калышыбыз, ал тургай соттолуп да кетишибиз мүмкүн. Ар бир ветеринардын өзүнүн текшере турган аймагы бар. Ар бири өз аймагына жооп берет.

– Мал үйдөн союлуп келсе кандай кыласыздар?

– Үйүнөн мал сойсо, күбөлүк ала алышпайт да. Үйдөн союлган эттер базардан өтпөй да калат. Анткени канга ооналып, кызарып калган болот. Мал союучу жайдан малды асып, канын чыгарып, туура союшат.

– Бир күндө канча эт текшерүүдөн өтөт?

– Базар ар кандай болот. Мисалы, кечээ 54 уй, 120 кой, 9 жылкы жана 9 чочконун эти түшкөн.

Эт сатып алып жаткандар эттин үстүндөгү мөөрлөр турганы үчүн ага ишенип сатып алышарын айтышты. 10 жылдан бери эт сатуу менен алектенген атын атагысы келбеген сатуучу буларды айтты:

– 10 жылдан бери Ат-Башыдан эт алып келип сатам. Мал союучу жайлардан этибизди текшерип документ жазып, мөөр басып беришет. Базарга келгенде да текшерүүдөн өтөт. Ал кандайча жүрөт, билбейм. Этти жиберип коём, мен келгенче эле текшерип коюшат. Буга чейин менде текшерүүдөн маселе жаралган эмес.

Досу эт сатуу менен алектенген жаран эт базарына алып келинген эттер текшерилбей тургандыгын айтат. Белгилүү себептер менен аты-жөнү жашыруун калуусун каалаган каарманым төмөнкүлөрдү айтып берди:

– Досум эт сатуу менен алектенет. Ал эттер текшерилбейт деп эле айтып жүрөт. Негизи базарга киргенде эле эт таразага коюлуп, текшерилиши керек. Бирок врачтар текшерген түр көрсөтүшүп, бирок текшербей эле сатууга уруксат берген талон жазып беришет экен. Текшерүү келип калганда ошол талонду көрсөтүшөт да. “Ал кызматы үчүн ветеринарлар акча алышпайт. Анткени көбүнчө базарда орундары бар, көптөн бери ушул тармакта иштеп жүргөн тааныш адамдар менен иштешет, сүйлөшүп алышат” деп айтып берген. Мындан тышкары үйүнөн малды таза, адал союп келип, эттерди түз эле дүкөндөргө тараткандарды да билем. Минтип абийири менен иш алып баргандар да бар.