Кыргызстандын финансылык кызмат көрсөтүү рыногунун колдонуучуларынын көпчүлүгү ислам каржылоо принциптери тууралуу так биле беришпейт. Айрымдар ислам каржылоо принциби дегенди «үстөк пайызсыз насыя берүү» деп түшүнсө, кээ бирлери «диний ишенимдерге байланышкан финансылык мекеме» катары билишет. Ошондуктан ислам каржылоо принциптери, анын маани-маӊызы тууралуу тагыраак билүү үчүн Кыргыз Республикасынын Улуттук Банкынын Көзөмөл методологиясы жана лицензиялоо башкармалыгынын Ислам каржылоо продуктулары бөлүмүнүн инспектору НАЗАРБАЕВ АЗАМАТ МАМАТИСАКОВИЧ менен маектештик.

– Азамат Маматисакович, ислам банк ишинин принциптери деген эмнени түшүндүрөт?
-Ислам каржылоо принциптери тууралуу сөз болгондо, биз сөзсүз түрдө банктык жана финансылык операцияларды жүргүзүүдөгү айрым эреже жана тартиптер тууралуу айтабыз. Ислам банк ишинин принциптери – бул банктык, финансылык операцияларды шарият стандарттарына ылайык жүргүзүү эрежеси десек болот. Шарият стандарттары – бул атайын эл аралык стандарттарды бекитүүчү уюмдар тарабынан операцияларды жүргүзүү эрежелери. Ислам банк ишинин негизги принциптери төмөнкүлөр:

•   Насыя же депозит болобу, пайыздык төлөмгө кепилдик берилбейт; 
•   Келишимде белгисиздиктер (гарар) болбошу керек. Мисалы, товардын баасы, төлөм жана башка шарттары так жана белгилүү болушу керек.
•   Тамеки, алкоголь, баӊгизат, кумар оюндары жана аларга байланыштуу бизнестерге инвестициялоо уруксат берилбейт.

– Ислам банк ишинин принциптери боюнча иштеген банк салттуу банк ишинен эмнеси менен айырмаланат?
-Банк, аманатчы же кардар болобу алар өнөктөш катары каралышат. Киреше жана чыгаша тараптардын ортосунда алдын ала түзүлгөн келишимдин негизинде пропорционалдуу болуп бөлүштүрүлөт. Ошондуктан банк аманатчыга же кардар банкка пайыз төлөп берүүгө кепилдик бере албайт. Дагы айта кетүүчү нерсе – бул ислам банкы болобу же ислам финансылык уюму болобу, алардын кызматы менен жеке гана мусулмандар эмес, бардык эле адамдар колдонсо болот. Башкача айтканда, ислам финансылары «ислам» деген аталышта болгондуктан шарияттын нормаларына туура келиш керек.  
– Исламдык принциптеги каржылоо инструменттери тууралуу айта кетсеӊиз?

-Мудараба келишими боюнча бир тарап (инвестор) капитал (акча каражаттарды) сунуштайт, ал эми экинчи тарап (ишкер) бул капиталды кабыл алуу менен пайда алуу максатында аны тескейт. Тараптар түшкөн пайданы өз ара бөлүштүрүү тартибин алдын ала келишимде аныктоого тийиш.
Мурабаха келишим шарттары боюнча банк кардардын билдирмеси менен кандайдыр бир товарды үчүнчү тараптан сатып алат жана ошол эле товарды кардарга сатат. Төлөмү болсо бир нече мөөнөткө бөлүнөт. Сатуу баасы товардын башкы сатып алуу баасынан жана келишимде эки тарап (банк жана кардар) макулдашылган үстөк баадан турат.
Иджара – бул кардардын билдирмеси боюнча жабдуулардын же башка мүлктү банк тарабынан сатып алуу жана анын кардарына макулдашылган мөөнөткө ижарага берүү жөнүндө келишим.  
Иджара мунтахийя биттамлик – бул келишимге ылайык, кардар банктан ижарага алган мүлктү (активди) келишимдин мөөнөтү бүткөнгө чейин же болбосо келишимдин колдонуу мөөнөтү ичинде бөлүп төлөө аркылуу сатып алууга милдеттенет. 
Салам – келишимди түзүү учурунда товардын наркын толук төлөө шартында, кийин жеткирип  берүүнүн  негизинде товарларды сатып алуу боюнча милдеттеме.
– Ислам банк ишинин этикалык нормаларына дагы кыскача токтоло кетсеӊиз...

Ибрагим Жусуев