Бишкек шаарындагы №3-балдар ооруканасына 3 жана 6 жаштагы бир туугандар денесинен күйүк алып жана башка жаракаттары менен 5-январдан 6сына караган түнү түшүшкөн. «Кайненем балдарыма ушундай таш боордук менен зомбулук көрсөтүптүр» деген эне коомчулукка коӊгуроо какты. Окуя тууралуу кененирээк төмөндө.

«КАЙНЕНЕМ КАЗДЫН МАЙЫН СУРАП КЕЛИПТИР»
Жазгүл Ыдыева жолдошу Талант Борончиев менен Бишкек шаарындагы Үмүт жаӊы конушунда турушат. Үч баланын ата-энеси 1 баласын өздөрүнө алып калып, 6
жаштагы кызы жана 3 жаштагы уулун Жумгал районунун Чаек айылындагы кайненесине багууга берген:
– 2015-жылдын сентябрь айында «балдарыӊды багып берем, бизге деле эрмек болсун, өзүӊөр иштегиле. Үйдө атаӊ экөөбүз эле тиктешип жалгыз отурабыз» деп кайненем 2 баламды алып кеткен. Октябрда балдардан сарсанаа болуп, көрөйүнчү деп бардым. Жакшы эле багылып жаткандай, кийимдери таза, курсактары ток экен. Жардам берип жатканда иштеп алалы деп Бишкекке кайра тарткам. Жаӊы жылга жакын кайненем Бишкекке келип, «каздын майын таап берчи, керек болуп жатат» деди. Каздын майы күйгөн денедеги тактарды кетирет деп уккан элем. «Эмне кыласыз?» десем, «өзүмө эле керек» деп койду. Көрсө, баламды ысык сууга күйгүзүп, ошонун тактарын кетирейин деп жаткан тура.
Ушул жылдын 3-январында кайнатам улуу кызымды алып келиптир. Эртеси кызым ыйлап чоӊ энеси кичүү балам экөөнү сабап, дагарадагы ысык сууга салып денесин күйгүзүп салганын жолдошума айтып бериптир. Анан бул жакка чыгарда кайненем кызыма «менин урганымды апаӊа айтпа. Баары бир окууӊа келесиӊ, ошондо көрсөтөм сага кордукту» деп коркутуптур. Кабарлабай туруп такси айдатып Чаекке барып калдым. Үйгө кирсем кайненем кир жууп отуруптур. Уулума көйнөк кийгизип отургузуп коюптур. Денесинин көп бөлүгү күйгөн. Жамбашы, сандары айыгып калганы менен, буттарындагы жарааты бүтө электигин көрдүм. «Ким кылды муну?» деп кызымдын айткандарын билбеген киши болуп сурасам «атаӊар кылды, мас болуп келип алдынан чыккан баланы «бутка чалынбай ары тур» деп түртүп жибергенде кайнап турган ысык сууга жыгылды» деди.
Кийимдерин чогултуп, кайненеме эч нерсе дебей туруп баланы алып чыгып кеттим. Ал жерден жаӊжал чыгарчу болсом, бизди бир нерсе кылып коюшабы деп корктум. Бишкекке келгенде үйгө жете электе «Тез жардам» чакырып, кызым экөөнү теӊ ооруканага алып жөнөдүк. Жолдон баламдын дене табы көтөрүлүп, кусуп, кыйнап келген. Жамбашындагы күйүктү көрүп ыйлап жибердим. Терисинде тамтык жок, күйгөн жерлери карттанып, сыйрылып түшө баштаптыр. Ал уулумду шымына заӊдап койгону үчүн ысык сууга жуунтуптур. Бөбөгүнө болушуп кызым арачыга түшсө аны дубал сүздүртүп сабап, алаканын ысык мешке басыптыр. Бул эмне деген мыкаачылык?!

«БӨБӨГҮМӨ БОЛУШСАМ, АЛАКАНЫМДЫ ЫСЫК МЕШКЕ БАСТЫ»
Бөбөгүнө болушкан Диана (белгилүү себептер менен аты өзгөртүлдү) окуя тууралуу буларды айтып берди:
– Инимди дагаранын ичине ысык суу куюп отургузганда ал чыӊырып тура калды. Ага болушсам мени түртүп жиберди, чапты, анан алаканымды ысык мешке такады. Ошол күнү кеч кирип калган. Мени эшикке чыгарып койгон болчу. Эшикте ыйлап отурсам Алмаз байкем (кылмышка шектүүнүн уулу) келип «эмне отурасыӊ?» деди. Бир маалда мени велосипедине өӊөрүп алып центрга (ред. Чаек айылынын борбордук бөлүгүнө) алып барып жалгыз таштап салды. Ары-бери өткөндөр сурашты, мен тааныбаган кишилер келип «машинага отур» дешти, түшпөй койдум. Бирөөлөр «үйүӊдү билесиӊби?» дегенинен «билем» десем, ошолор жеткирип келишти. Чоӊ апам мен келгенде иним экөөбүздү ушундай сабады. Мамам телефон чалганда биз «баары жакшы» деп чоӊ апамдын сабаганын айтчу эмеспиз. Сүйлөшүп бүткөндөн кийин бизди арызданганыбыз үчүн кайра сабайт да. Мен Бишкекке келгенде иниме боорум ооруп папама баарын айтып бердим. Мамам барып инимди алып келди.

«КЫЛМЫШКА ШЕКТҮҮ КҮНӨӨНҮ ЖОЛДОШУНА ШЫЛТООДО»
Бишкек шаарындагы №3-балдар ооруканасы шаардын Октябрь РИИБине караштуу болгондуктан окуя боюнча кылмыш ишин иликтөөнү аталган РИИБдин кызматкерлери баштаган. Бул боюнча кандай иштер жүргүзүлүп жаткандыгын билүү максатында байланышканыбызда, ИИМдин маалымат кызматы тиешелүү материалдар чогултулуп Жумгал РИИБине жөнөтүлөрүн кабарлашты. Себеби балдардын сабалгандыгы боюнча окуя Жумгал районунда катталган. Иш кандай жүрүп жаткандыгын билүү үчүн Жумгал РИИБинин тергөөчүсү Нарынбек Бердигуловго байланышып, жооп алдык:
– Бишкек шаардык Октябрь РИИБинин кызматкерлери иш боюнча материалдарды жөнөттүк деп кабарлашты. Балдарга соттук-медициналык экспертиза жүргүзүлгөн. Жыйынтыгына жараша кылмыш ишин козгойбуз. Ал эми шектелип жаткан Дамира Жумалиева аттуу жаранды бөлүмгө алып келип, алгачкы суракты жүргүздүк. Азырынча мындан башка чара көрүү эрте. Ал өзүнө тагылган күнөөлөрдү четке кагып, жолдошуна шылтоодо. Мунун баары тергөө иштеринин жыйынтыгы менен аныкталат.

«БАЛДАРДЫН ЧОҢ АТАСЫНДА КҮНӨӨ ЖОК»
«Эки небересин токмоктоду» деп шектелген Дамира Жумалиева жана анын туугандары окуя боюнча өз ойлорун айтуудан баш тартышты. Ал эми айылдаштарына байланышсак, аттарын гезитке жарыялабоону өтүнүп, бул үй-бүлө тууралуу буларга токтолушту:
– Таалай Борончиев менен жубайы Дамира Жумалиева көптөн бери Жумгалда жашашат. Үй ээси бул жакка Ысык-Көл районунан келген. Дамира Жумалиева Таалай байкенин экинчи никедеги жубайы. Жакында эле биринчи аялынан төрөлгөн Талант аттуу баласын таап, катташа башташкан. Ал үй-бүлөлүү, 3 баланын атасы экен.
2015-жылдын аягында Дамира эже эки небересин алып келип, «балама берген жардамым болсун» деп багып жүргөн. Билишибизче, 2-3 жылдан бери Таалай байке ичпей эле, тынч жашашчу. Аялы Дамира тергөөдө «балдарды күйөөм токмоктоп, денесин ошол күйгүзгөн. Ал дайым ичет, үйдө жаӊжал чыгарат» деген экен. Буга чейин ал иччү эмес. Неберелери токмоктолгондон кийин стресс болуп, кайра ичип алыптыр деп уктум. Биздин оюбуз боюнча, Таалай байкенин күнөөсү жок, эркек киши бала киринтпейт да. Балдар ыйлап, ызы-чуу чыкканын байкаган деле эч ким болбоптур.

12-январда балдардын абалын билүү үчүн апасы Жазгүл Ыдыевага кайрадан байланыштык. «Балдарга амбулатордук жардам алып, үйгө чыгарып кеткенбиз. Кичүү уулумдун дене табы түшпөй жаткандыктан 7-январда кайрадан ооруканага алып бардым. Учурда дарыланып жатат»,- деп билдирди. Окуянын жыйынтыгы кандай болот, көз салып турмакчыбыз.

«Супердин» сурак бурчу
Жаш балдарга карата жасалган зордук-зомбулукту кантип токтотсо болот?
Бакыт Эгембердиев, 39 жашта:
– Зомбулукка кабылган балдардын көпчүлүгүнүн ата-энеси туугандарына таштап, иштеп кетишкендер болууда. Мамлекеттик органдар аларды чет өлкөгө чыгарда балдарын кандай шартта жана кимге таштап кеткенин көзөмөлдөп, тактап, анан гана сыртка чыгууга уруксат берсе. Бир да мамлекеттик мекеме мигранттардын жашы жете элек канча баласы бар, аларды кимдерге таштап кетти деп көзөмөлгө алышпайт. Менимче, жаш балдарга карата зомбулук кылган адамдарга катуу эле жаза бериш керек.

Ибадат Сарыбаева, 57 жашта:
– Чоӊдордун балдарга кылган мамилеси – алардын келечекке жасаган мамилеси. Келечекке чыккынчылык кылгандарды катуу жоопко тартуу керек. Ата-эне да балдарды жарыкка алып келүүдөн мурда үй-бүлөнү тыкыр пландаганды үйрөнүшсө. Азыркы жаш үй-бүлөлөрдүн көбүндө пландоо түшүнүгү жок. Эч ким балага эне-атасындай тарбия, камкордук көрсөтө албайт. Баланын толук кандуу үй-бүлөдө тарбиялануу, жашоо, билим алуу сыяктуу укуктарынан ажыратпоону мамлекет көзөмөлгө алышы керек.

Рысбек Турсуналиев, 43 жашта:
– Баланы жараткан соӊ ага толук кандуу тарбия бере албастан зомбулук көрсөтсө, мындай адамдарды ата-энелик укуктан ажыратып салуу керек. Балага зар болуп жүргөндөр канча? Эгерде ата-эне чет жакка кетип жатып, балдарды туугандарына таштоого аргасыз болсо, анда эки тарап ортосунда тил кат же ишеним кат сыяктуу кагаз болушу керек. Мамлекет ушул сыяктуу расмий документтерди толтурууну киргизиши кажет. Ал күчүнө кирсе, жоопко тартылуу коркунучунан улам жарандар жаш балдарга жоопкерчиликтүү карап калышмак.

Гүлжан Асанкожоева
koom@super.kg