ТЕСТ: Улуттук баш кийим - калпак, элечек... дагы?

2014-жылы Бишкекте Шабдан Жантай уулунун (Шабдан баатыр) малакайы (топу) коомчулукка жарыяланган. Бүгүнкү күндө бул баш кийим баатырдын урпактарында баалуу буюм катары сакталып келүүдө. “Баатыр өлгөндө келиндери ырымдап анын баш кийимин четинен кесип алышып, малакай кичирейип кеткен”,- деп билдиришкен баатырдын урпактары.

Майсалбек апасы Толгонайга аскердик тумагын ыргытат. Тумакты поезд узап кеткенден кийин келини Алиман алып келип апасынын колуна карматат.

Жогорку Кеңеш 2016-жылдын 29-июнунда “5-мартты жыл сайын Ак калпак жана улуттук кийимдер күнү деп белгилөө жөнүндө” токтом кабыл алган.

Баш кийим - малакай. Ал териден, жибектен жасалган.

Эгемберди Эрматов дайыма калпакчан жүрчү. Парламент депутаты болуп турганда: "Депутаттардын ичинде ар кандай сөздөрдү айткандар болду, “баш кийимиңизди алып эле койсоңуз, бул жер жогорку даражадагы жай” деп. Чечпейм дедим. Биз баш кийимди баркташыбыз керек",- дегени бар.

Тебетей - улуттук баш кийимдердин бири. Бүгүн да эл арасында кеңири колдонулуп жүрөт.

Илгери кыргыздар баш кийимди сатуу, башты сатууга тете деп билишкен. Ошондуктан аны сатышкан эмес. Аны туш келди бирөөгө беришкен да эмес. Баш кийимди алмашып кийүүнү да жактырышпаган.

Туура жооп - шөкүлө. Кыздар турмушка чыгып жатканда, тойлордо кийилген баш кийим.

Бүгүнкү күндө калпакты мончого кийүү адаты бар. Бул көрүнүш коомдо калпакты урматтабагандык, улуттук баалуулуктарды кордоо катары сындалып жүрөт.

Кыргыздар уулу балагатка жеткенге чейин кыюусу жашыл калпак кийгизишкен. Бул баланын жаңыдан жетилип келе жатканын туюндурат. Ошондой эле балага көз тийбесин деп калпактын маңдайын эки ача кылып тилип коюшкан.

Кеп такыя кыздардын баш кийими. Анын заманбап үлгүлөрү бүгүнкү күндө да колдонулуп жүрөт.

Илгери уруу башчылары, бийлик ээлери карапайым калктан айырмаланып турушкан. Алар даражасы жогору экендигин билдирген төбөсү шуңшуйган, кыюусу жок ак калпакты кийишкен. Андай калпак кийинчерээк “Бакай калпак” аталып кетти.

Курманжан датканын элечек кийген сүрөтү коомчулукка жакшы таанымал. Элечек - кыргыз айымдарынын улуттук баш кийими. Бүгүнкү күндө той-аштарда, мааракелерде кеңири колдонулат.

Үкү топу - кыздардын баш кийими. Илгери кыздын даярдыгы толук бүткөнгө чейин эч кандай куда келип макулдашуу сөзү бүтпөсө, анда ага үкүнүн канаттары тагылган топу кийгизишкен. Топуга чөгөрүлгөн таштар анын атасы канчалык оокаттуу экенин көрсөтүп турган.