Супер-Инфо
super.kg видео
ТЕСТ: Ташбака талга чыкканда... Образдуу сүйлөй аласызбы?
Тийиштүү ойду курч, элестүү берүү жөндөмү кыргыздын канында бар. Мисалы, "иттей сулуу" десе, абдан сулуу адамды, "ташбака талга чыкканда" десе, чечилиши кыйын же дегеле болбос ишти түшүнөбүз. Фразеологизмдер... Кыргызчаӊыз жакшыбы, эне тилде шатырата сүйлөйсүзбү? Тестте 15 мисал сунуштайбыз, туура маанисин табууга аракет кылыӊыз.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Акматтын чымыны бар...
"Чымыны бар" - бир нерсеге жөндөмү, шыгы бар деген маанини билдирет. Бирөөнүн ырдаганын биринчи жолу көрүп жактырып, суктанган адам "баракелде, чымыныӊ бар экен" деп айтышы кадимки көрүнүш.
Короосунда малы бар
Бир нерсеге шыгы, жөндөмү бар
Үйү сазга жакын, чымын-чиркейи көп
Жылан сыйпагандай...
"Жылан сыйпагандай" - изсиз, такыр дайынсыз, дайын-дарексиз деген маанини билдирет. Мисалы, үй ичинен керектүү буюмду көпкө издеп таппай калганда "жылан сыйпагандай жок" деп айтылат.
Үнсүздүк, жымжырттык
Ылдам, бат
Изсиз, такыр дайынсыз
Котур ташы коюнунда...
"Котур ташы коюнунда" - адатта жаныӊда сыр бербей жүрүп, ичинде жаман ниети бар адам. Бул жөнүндө "Коюнунда котур ташы бар достон, жүзүнөн заары тамган душман артык" деген сөз бар.
Элдин мүлкүн жеген киши
Согушка жоо-жарагы даяр киши
Ичинде жаман ниети бар киши
Кечээги иши үчүн Эшмат бармагын тиштеди...
"Бармак тиштөө" - өткөн ишке өкүнүү. Мисалы: "Эшмат кечээ ачуу үстүндө досуна катуу сөз айтканы үчүн бүгүн бармагын тиштеди".
Өкүндү
Кубанды
Сыймыктанды
Ак төөнүн карды жарылган мезгил...
Ак төөнүн карды жарылган мезгил - береке, молчулук кез. Кыргызда - бул күз мезгили. Мөмө-жемиш бышып, жайлоодон мал түшүп эли ичи берекеге толо түшкөн учур.
Төөлөрдүн тууту башталган учур
Берекелүү, молчулук кез
Жайлоодо малдын кырылышы
Досумдун төбөсү көккө жетти...
"Төбөсү көккө жетүү" - абдан ыраазы болуу, кубануу. Мисалы: "Телефон чалып куттуктаганыӊ үчүн төбөм көккө жетти".
Теӊсинбей калды
Ыраазы болду, абдан сүйүндү
Бийликке, бийик даражага жетти
Ажыдаардын куйругун басуу...
"Ажыдаардын куйругун басуу" - бирөөнүн каарына калуу. Ушул эле сөздүн башкачараагы да бар: Жыландын куйругун басуу. Бул коркунучка кептелүү дегенди билдирет.
Жол таппай адашуу
Эрдик кылуу, жоону жеӊүү
Бирөөнүн каарына калуу
Байыш биттин ичегисине кан куят...
"Биттин ичегисине кан куят". Эптүү, тыӊ, өтө бышык адамдарга карата айтылган сөз. Болбос нерсени болтурат, колунан келбеген иш жок деген мааниде.
Алдамчы, эки жүздүү
Мүнөзү жеӊил, чыдамы жок
Өтө бышык, эпчил, тыӊ
Үйдүн ичи ит байласа тургус...
Мааниси - абдан суук, жан чыдагыс суук. Адатта ит чыдамкай, жаны бышык жаныбар деп эсептелет. Ошондуктан айтылган сөз.
Абдан суук
Ызы-чуу, жаӊжал
Өтө караӊгы
Сокур молдо жетелеп баратат. Кайсы учурда айтылат?
Адам уйкусу келип, үргүлөп бараткан учурда "сокур молдо жетелеп баратат" деп айтылат. Мисалы: "Таласка жөнөдүк, бир убакта мени "сокур молдо жетелеп" баратканын көрүп айдоочу түртүп ойготту, сүйлөшүп баралы деди".
Мас болуп баратканда
Сүйүүгө азгырылганда
Уйкуга алдырып баратканда
Кой оозунан чөп албаган...
Кыргызда жоош, эч кимге зыяны жок, момун кишини "кой оозунан чөп албаган адам" деп коюшат.
Мал бакканды билбеген
Абдан жоош, момун
Өтө жалкоо, бекерчи
Чычканга кебек алдырбайт...
"Чычканга кебек алдырбайт" - мааниси абдан сараӊ, зыкым, этият, сак. Адабий чыгармаларда бул сөз көбүнчө бай-манаптарга, төбөлдөргө карата айтылат. Айрым учурларда адамдын зиректигин түшүндүрүү үчүн да колдонулат.
Абдан сараӊ, сак
Абдан жолдуу, табышкер
Абдан каардуу, ачуусу чукул
Айшанын согончогу канабады...
"Согончогу канабоо" - төрөбөө. Мисалы, турмушка чыкканына 10 жылдан ашса да Айшанын согончогу канабады. Көркөмдүк образда колдонулат.
Жарытып иш кылбады
Төрөбөдү
Айылынан алыска чыкпады
Үрүп чыгар ити жок...
"Үйүндө үрүп чыгар ити жок" - абдан кедей, колунда жок деген маанини түшүндүрөт. Бул фразеологизм адатта адабий чыгармаларда кездешет. Күнүмдүк турмушта да колдонулуп жүрөт.
Үйүндө эч ким жок
Үйүнөн киши үзүлбөйт
Абдан кедей
Кабагына кар жаады...
"Кабагына кар жаап..." деген фразеологизм адамдын кайгырып, бир нерсеге кыжаалат болуп, анын негизинде маанайы түшүп калган абалын туюндурат. Мисалы: Асан эмгек өргүүсүнө чыкпасын угуп, кабагына кар жаады.
Кар калың түшкөн мезгил
Маанайы түшкөн абал
Мал-жандын карда калышы, жутчулук мезгил
"Гүлсарат", "Ак кеме"... Айтматовдун чыгармаларын унута элексизби?
Сиздин упайыңыз
3
1 | 2 |