Супер-Инфо
super.kg видео
ТЕСТ: Чоң чыны Жалал-Абадда кердим, Баткенде каса, Ысык-Көлдөчү? Диалект сөздөрдү 100 пайыз түшүнөсүзбү?
Кыргыз адабий тили — жалпы элдик тилдин негизинде калыптанып, белгилүү бир нормага салынган тил. Анын түзүлүшүнө негизинен түндүк диалекти чоң роль ойногон, бирок түштүк диалектидеги көп сөздөр адабий тилдин сөздүк курамын байытып турат. Аларга пахта, косек, пилла, мейиз, чигит, гозо, гозопая, мисте, жаңгак, шалы өңдүү сөздөрдү кошууга болот. Диалектилер адабий тилге өз таасирин тийгизгендиктен, бара-бара өзгөчөлүктөр жоюлушу мүмкүн.
Мисалы, жер төшөктү Ысык-Көлдө алты кат, ал эми Ошто жакандөз деп аташат. Аймактардын сүйлөө өзгөчөлүгүнө жараша бардык диалектини сиз түшүнө аласызбы? Тесттен өтүп көрүңүз.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Нарында көңкөнү эмне кылышат?
Көңкө же көмкө – бул тандыр. Атайын темир идиштерине камыр салып нан бышырылат.
Тамакка кошушат
Нан бышырышат
Жер казышат
Чоң чыны Жалал-Абадда кердим, Баткенде каса, Ысык-Көлдөчү?
Чоң чыны Жалал-Абад облусунун Аксы районунда кердим, Тогуз-Торо районунда герден, Баткенде каса, Ысык-Көлдө бадавод дешет. Ал эми Оштун айрым аймактарында кесе, гардим дешет.
Чоң чыны
Дого
Бадавод
Чилденин апкыты качан болот?
Чилде чыгар маалда орун алган ызгаар суукту Нарында “Чилденин апкыты” дешет.
Чилде башталар алдындагы суук мезгил
Чилденин так ортосундагы суук мезгил
Чилде чыгар маалдагы суук мезгил
Түштүк диалектидеги мал-чарбачылыгында керектелген сөздөрдү табыңыз...
Паншак - (айры), нушкурт (тоют калдыгы), сыйыр (уй).
Паншак, нушкурт, сыйыр
Абдесте, илеген, челек
Калит, сырга, түймө
Бакай-Атада көйө бышырып атыры. Кайсы тамак тууралуу сөз болуп жатат?
Куурулуп бышырылган шорпону Бакай-Атанын айрым айылдарында көйө дешет.
Куурулуп бышырылган шорпо
Куурулган лагман
Ышталып бышкан эт
Тепек – бул ...
Ысык-Көл говорунда козу карынды тепек деп айтышат.
Токойдо өсчү гүл
Жапайы чөп
Козу карын
"Балышымдын тагига пулумду бекитип, саар карасам жок". Мааниси кандай?
Кыргыз адабий тилинде "Жаздыктын астына акча катып, эртең менен карасам жок" деген маанини түшүндүрөт.
Баламдын тамагын куюп бердим
Берген тыйынымды кайтарбай койду
Жаздыктын астына койгон акчамды таппай калдым
Лиңга - бул ...
Лейлекте мүшөктү лиңга деп айтышат.
Теңге
Мүшөк
Элек
Жоголгон малды издеп чыгып турнабай менен да таба алган жокмун. Турнабай деген эмне?
Ысык-Көлдө жана Нарында дүрбүнү турнабай дешет. Ичкилик диалектиде дүргүн дегендер да бар.
Компас
Дүрбү
Бүркүт
Ошто бири-бирине “а дегиле” дегени эмнени түшүндүрөт?
Аймактык өзгөчөлүктү ушундан билиңиз, Ошко барганыңызда сизге "А дегиле" деп кайрылгандар болушу мүмкүн. Бул сизди көрүп, ал-абалыңызды сураган маанини туюндурат. Буга "аа дедик" деп же унчукпай баш ийкеп, жылмайып койсоңуз болот.
Аа тамгасын айткыла дегенди түшүндүрөт
Ал-абалды сураганды түшүндүрөт
Сүйлөй аласыңбы дегенди түшүндүрөт
Чыптаманы түштүк диалектиде камзир дешет. Жалал-Абадда - чырмый, ал эми Нарындачы?
Өпкө кап
Бортоной
Кемсел
“Түндүктүк келин” тасмасында кайненеси келинине “Жавандагы наватты ликапка салып кел” дейт. Жаван, ликап деген эмне?
“Түндүктүк келин” тасмасында кайненеси келинине “Жавандагы наватты ликапка салып кел” дегенде келин сандыктагы наватты табакка (тарелкага) салып келиши керек.
Сандык, табак
Баштык, казан
Жер төлөө, чака
Таттуу-тарапа - бул ...
Нарын говорунда таттууларды жалпылап таттуу-тарапа дешет. Түштүк диалектиде - кант-курс дешет.
Момпосуй, таттуу кондитердик азыктар
Таруудан жасалган таттуу суусундук
Шекер кошулган талкан
“Паам парасаты жок" дегендин мааниси кандай?
Көп нерсени баамдабайт, сезе билбейт, этибарга албайт же акылы жетпейт деген маанини түшүндүрөт.
Кемчилиги жок
Тазалыгы начар
Этибарга албайт
Камыр жайган үбөлүктү Баткенде нургуч дешет. Аксыдачы?
Аш тактанын баласы
Октоо
Валик
"Гүлсарат", "Ак кеме"... Айтматовдун чыгармаларын унута элексизби?
Сиздин упайыңыз
8
1 | 2 | 3 |