ТЕСТ: Ал сактыгынан эмес, суктугунан өлөт... Канаттуулар тууралуу билгениңизди тесттен сынаңыз

Аң жана илбээсин уулоо үчүн атайын тапталган кыраан куштар. Алгыр куштарды таптоо, аны аңчылыкка пайдалануу кыргыз коомунда байыртадан белгилүү.

Ак куулар - каз сымалдар түркүмүнүн өрдөктөр тукумундагы уруу. Өңү демейде ак. Чумкушпайт, суу түбүндөгү жемине жете турган суусу тайыз жерлерди байырлайт.

Куштун сүтү тууралуу сөз болгондо эмнегедир болбой турган иш деп айтышат. Ошентсе да куштун сүтү болот. Көгүчкөндө балапан чыгарган кезде алардын жемсөөсүндө коюу сүткө же суюк быштакка окшогон бир нерсе пайда болот. Ушул сүт менен алар балапандарын азыктандырышат.

Тоңкулдактын чоңдору бакты тумшугу менен секундасына 20 жолу чокуй алышат. Ошончо ургуласа да тумшугу сынып кетпейт, анткени алардын баш сөөгү калың кемирчек менен капталган.

Төө куштун жумурткасынын салмагы 1,2 – 2 килограммга жетип, 2 түрү бар: жегенге боло турганы жана балапан чыга турганы. Жаш төө куш 2 жаштан баштап жумуртка тууй баштайт. Негизинен март-август айлары төө куштун жумурткалай турган убагы.

Колго үйрөтүлгөн тоту куштардын кээ бир түрлөрү адамдын айрым сөзүн туурайт. Кээде бүтүндөй сөз айкаштарын да кайталай алышат. Тоту куштар ал сөздөрдү түшүнүп, аң-сезимдүү айтпастан, жаттап алгандай жөн гана кайталай берет.

Сүтактын кыргызча илимий аталышы – итчак. Сүтак – түнкү куш. Европа, Орусия, Жакынкы Чыгыш, Түндүк Африка жана Орто Азияга чейинки аймакты мекендейт.

Чабалекейдин уясы. Алар уясын шилекейи менен аралаштырылган баткак тоголокчолордон курушат да, аска же имараттардын, үй беттерине жабыштырып салышат. Кээ бир чабалекейлер бактын көңдөйлөрүндө же ийиндерде уялашат.

Кара карлыгач саатына 120-180 чакырым аралыкка сызып учат. Ал карлыгачтар тукумуна кирген чоң эмес чымчык.

Көгүчкөн. Почточу көгүчкөндөр өтө алыс аралыктан да кайра өз түнөгүнө жолунан адашпай учуп келе алышат. Ошондуктан аларды почта кызматына пайдаланышкан.

Тоодактын салмагы 18-19 килограммды түзөт. Денеси нык, моюну орточо узундукта жана бир топ жоон, башы башка канаттуулардыкынан чоң.

Кыргызда "Сагызган сактыгынан эмес, суктугунан өлөт" деген макал бар. Ала-була бул канаттуулар жеген тамагынан ашканын жерге көмүп коюшат. Ошол көмүп койгонун башка канаттуу же айбанат таап жеп жатканын көрсө, аны талашам деп өмүрүн коркунучка калтырган учурлары бар.

Буудайык - кыргыз элинин оозеки чыгармачылыгында куштардын төрөсү, алп бүркүт катары сүрөттөлөт. Элдик макалда "Ит төрөсү - Кумайык, куш төрөсү - Буудайык" деп айтылат.

Күкүктөрдүн көбү жумурткасын башка канаттуулардын уясына тууйт. Бул жумурткадан чыккан балапанды уянын чын ээлери болгон канаттуунун балапандары уядан түртүп кулатып жиберишет. Андыктан алардын көбөйүүсү жай жүрөт.