ТЕСТ: Чикит оюнун кимдер ойношот? Унутта калып бараткан оюндар тууралуу тесттен өтүңүз

Беш таш, топташ – жаш балдардын, көбүнчө кыздардын чакмакка окшогон оюну. Аны ойногонго 2ден көбүрөөк балдар катышат. Оюнга катышкандардын 1-тарабынан бирөө колундагы таштарды жерге чачат. Арасынан бир ташты алып аны жогору ыргытып, ал жогорудан келгенче жерден бир таш алып ыргытылган ташын тосуп алат. Жыдыбай жердеги төртөөнү бирден алып, оюнун улантып, экиден, үчтөн, акыры төртөөнү чогуу бир жолу алып утат.

Тогуз коргоол оюну бүткүл дүйнөгө белгилүү болгон манкала оюндарынын бири. Кыргыз өлкөсүнөн тышкары батыш Монголияда "Эсен коргол" жана Казакстанда "Тогуз кумалак" ат менен белгилүү. Бул оюн Орто Азия өлкөлөрүнөн башка түндүк-чыгыш Ооганстанда (Бадахшан), Орусияда (Алтай, Хакассия, Якутия, Татарстан жана Тува), батыш Монголияда жана түндүк-батыш Кытайда ойнолот (Үрүмчү, Жунгария).

Ак чөлмөк оюну күүгүмдө айдын жарыгында ойнолот. Оюнга катышкан балдар менен кыздар эки топко бөлүнүп, жыгачтан же сөөктөн жасалган ыргытылган чөлмөктү таап марага жеткирүү керек. Кайсы тарап тарттырып жибербей, марага жеткирсе ошол тарап утат.

Аркан тартыш оюну. Оюнчулар эки топко бөлүнүшүп, аркан оюн өткөрүлүүчү жерге коюлат. Аркандын ортосуна түстүү чүпүрөк байланат, жерге туурасынан үч сызык сызылат, ортоңку сызыктан четтеги сызыктардын аралыгы 2 метрге чейин болот. Оюнчулар тең эки топко бөлүнөт. Ар бир топтун оюнчулары бир оюнчудан кийин аркандын бир жагынан, калган оюнчулар дагы бир оюнчудан кийин аркандын экинчи жагынан кармашат.

Жетекчи белгиленген жерде (мара) көздөрүн жумуп, дубалга же даракка сүйөнүп 40—50гө чейин үн чыгарып санайт. Санап жаткан маалда калгандары жашынып бүтүшү керек. Оюн жетекчиси санап бүтүп, көзүн ачып жашынган оюнчулардын бирөөсүн же бир канчасын тапса, ал табылган оюнчулардын аттарын катуу кыйкырып айтып марага алардан мурда жүгүрүп келүүгө тийиш. Эгерде марага оюн жетекчисинен мурда жүгүрүп келип колдору менен марага тийсе, кармалган оюнчулардын санына кошулбай, оюндун аякташын күтүшөт.

Бул орто топ оюну. Эки жакта турган оюнчулар, ортодогуларды топ менен уруп алууга аракеттенишет. Ортодогу оюнчулар, белгиленген аянтчадан чыкпастан, ыргытылган топту өздөрүнө тийгизбей качууга тийиш. Эгерде ортодогулардын бирөөсүнө ыргытылган топ тийсе, ал оюнчу чыгып оюндун бүтүшүн күтөт. Ортодогулар калбай калгыча оюн улана берет.

Көбүнчө тестиер балдар. (9-12 жаш курактагы балдар) ойнойт. Узундугу 50 жана 10 сантиметр болгон жоондугу камчы саптай эки жыгач керек. Кичинекейи балек деп аталып эки учу учталып коюлат. Оюнду баштаган бала таяк менен балекти чабат. Оюнчулар түшкөн жерине балекти алып чикитте турган таякка тийгизиши керек.

Шакек салмай, шакек катмай, шакек жашырмай – кыргыздын элдик оюну. Көбүнчө улан-кыздар ойношот. Оюнчулар эки алаканын бириктирип, колун тизесине коюп, тегерете отурат. Оюн баштаган киши шакек салгандай түр көрсөтүп, отургандарды кыдырып чыгат. Шакек салган киши ордуна отуруп "алтын шакек, атып чык" дегенде, жашырган киши жанындагыларга карматпай тез ыргып туруп кетсе, ал кезекти алып оюнду улантат, эгер жагындагылардын бири кармап калса, ал "жазаланат" да, кайра ордуна отурат.

Балдар, кыздар ойношот. Оюн кийиздин үстүндө ойнолот. Эки топко бөлүнүп жети чүкөдөн ат калчанат. Ханга эӊ чоӊ чүкө тандалып алынат. Үч чүкө бир басым деп эсептелип, 30 басымга чейинки чүкө менен ойнолот. Чүкө канчалык көп болсо ошончо кызык болот. Ханды жана чүкөнү көп уткан тарап жеӊет.

Жоолук таштамай. Оюнчулардын бирөө отургандардын артынан айланып басып жоолукту билдирбей бирөөнүн артына таштап салып, айланып жүрүүсүн уланта берет. Эгерде артына таштаган жоолукту отурган оюнчу байкабай калса, жетекчи кайрадан келип жоолукту алып, байкабай калган кишинин жонуна жоолук менен ура баштайт. "Таяк" жеген оюнчу отургандардын артынан тегеренип жүгүрүп качып, кайрадан өз ордуна келип отурууга шашат. Эгерде качкан оюнчу жетекчиге жеткирбей качып келип ордуна кайрадан отурса, оюн жетек

Шашки оюнуна окшош. Фигуралар сөөктөн же жыгачтан жасалат. Адамдын акы-эсин, ой жүгүртүүсүн өнүктүрөт