Кыргызстанда салык төлөө тартиби жана таксиде иштөө эрежелери кандайча өзгөрдү?

Кыргызстанда такси иштетүүнүн жаңы эрежелери ишке кирди: маалыматтык системалар эми айдоочулардын кирешесинен салыктарды жана төгүмдөрдү автоматтык түрдө кармап, бюджетке которот жана айдоочулар күбөлүк менен гана иштей алышат. Журналисттер менен болгон бейформал жолугушууда Яндекс Кыргызстандын башкы директору Тилек Сулайманов бул маанилүү өзгөртүүлөрдү талкуулап, сервис тууралуу суроолорго жооп берди.

Өнөктөштөргө жардам

Журналисттер менен болгон ачык талкууга 2025-жылдын 1-сентябрынан тартып күчүнө кирген салыктык өзгөртүүлөр себеп болду. Эми Кыргызстандын бардык маалыматтык системалары салык агентинин ишин аткарып, аткаруучулардын кирешесинен 1% киреше салыгын жана 1% камсыздандыруу төгүмдөрүн автоматтык түрдө кармап жатат.

"Республика боюнча жалпы киреше салыгынын чени 10%ды түзөт. Экономика министрлиги менен Салык кызматы бул ишке прогрессивдүү мамиле жасап, айдоочулар менен курьерлер үчүн салыктын төмөндөтүлгөн ченин киргизди. Бул ачык-айкындуулукка жана биздин өнөктөштөр үчүн салыктык башкарууну жөнөкөйлөштүрүүгө багытталган ири кадам болуп калды. Аткаруучулар мындан ары патент сатып алып, каттоодон өтүшүнүн же жеке ишкер катары отчет тапшырышынын кажети жок. Алар унаасын башкарып, өз иштерин гана улантышат. Калган ишти алар үчүн сервис аткарат", - деди жаңы өзгөртүүлөр тууралуу Яндекс Кыргызстандын жетекчиси Тилек Сулайманов.

Бул салык жана жыйымдар сервистин комиссиясына эмес, түздөн-түз Кыргызстандын бюджетине түшөт.

Жарым жылда - жарым миллиард салык

Тилек Сулайманов жаңы салык эрежелерине кошумчалай, компания өзү Кыргызстанда каттоодон өтүп иштеп жаткандыгын жана салыктарды мамлекеттик бюджетке которуп жатканын белгиледи.

«Яндекс» салык органдарында катталган биринчи чет элдик уюм болуп, «Googlдагы салык» деп аталган төлөмдө катталды. 2022-жылы бул сумма 100 миллион сомдон ашкан. 2023-жылы МСК компаниябызды Кыргызстандагы эң мыкты салык төлөөчү деп тааныган.

2024-жылы «Яндекс Такси» сервиси бюджетке 472 млн сомдон ашык каражат которсо, 2025-жылдын алты айында эле бул көрсөткүч 595 млн сомду түзгөн.

Айдоочунун кирешеси жөнүндө

Өлкө боюнча болжол менен 17 500 айдоочу күн сайын онлайн режимде болуп, кызмат аркылуу буйрутмаларды кабыл алат. Алардын 70%ы Бишкекте, 30%ы аймактарда иштешет. Айына жок дегенде бир сапарга чыккан активдүү айдоочулардын саны 100 миңден ашат.

«Өнөктөш-таксопарктар сый акылардын деңгээлин өздөрү аныкташат жана орточо эсеп менен 3% комиссия чегеришет. Бишкекте биздин сервиске кирүү үчүн КНС жана сатуу салыгын кошкондо сый акынын баасы «Эконом», «Минивэн» жана «Вместе» тарифтери үчүн 16%, ал эми жогорку тарифтер үчүн 17,3% түзөт. Кыргызстандын башка шаарларында бардык салыктарды кошкондо сый акынын наркы 10%. Сервистин комиссиясы 2023-жылдын февраль айынан бери өзгөргөн жок», - деп белгиледи Сулайманов.

Негизинен салыктарды жана комиссияларды эсептегенден кийин 100 сомдук жол кире үчүн айдоочу 79 сом алат.

Баса, Яндекс өзүнүн сый акысынын бир бөлүгүн айдоочулар жана жүргүнчүлөр үчүн шыктандыруучу программаларга жумшайт. Мындай программалар сервистин ичиндеги суроо-талап менен сунуштун ортосундагы тең салмактуулукту сактоого, жолдогу унаалардын саны жүргүнчүлөрдүн санына дал келүүсүн жана айдоочуларда дайыма жетиштүү буйрутма болушуна багытталган.

Лицензиялоо маселеси тууралуу

Кыргызстанда 22-августтан тарта жаңы жоболор күчүнө кирди - эми такси иштетүү үчүн лицензия талап кылынат. Уруксат алуу үчүн айдоочу соттолбогондугу тууралуу маалым кат, таксопарк менен келишим, камсыздандыруунун эки түрүн: (ОСАГО) жана (ОСГОП) тапшырышы керек, ошондой эле транспорт каражатын техникалык кароодон жана өзү медициналык кароодон өтүшү керектелет. Жеке адамдарга жылына лицензиянын баасы 500 сом.

«2023-жылы биз колдонуучулардын жана айдоочулардын кызмат аркылуу жүрүү учурунда өмүрүн жана ден соолугун акысыз камсыздандыруу программасын ишке киргизгенбиз. Аны бизден мыйзам талап кылган эмес — биз өзүбүз жасадык. Бирок лицензия алуу үчүн айдоочулар кошумча камсыздандыруу алууга муктаж», — деди Яндекс Кыргызстандын жетекчиси.

Оң рулдуу унааларга чектөөнүн киргизилиши эң олуттуу өзгөрүүлөрдөн болуп калды. Мындай унаалар такси катары иштөөгө лицензия ала алышпайт. Кыргызстандын жүргүнчүлөрдү ташуу тармагында жалпысынан 7 миңден ашык оң рулдуу унаалар бар.

«Биз сервис катары бардык оң рулдуу унаа ээлерине биздин платформа аркылуу жеткирүү кызматын көрсөткөн өнөктөштөр үчүн сунуштама менен жардам беребиз», - деп жыйынтыктады Тилек Сулайманов.

Суроо-талап кантип бааларды башкарат

Яндекс Go менен жүрүүнүн баасына эмне таасир этет жана эмне үчүн баалар кыш мезгилине караганда жылуу айларда жогору болот?

Жол кире баасы тарифке, аралыкка жана жолдун убактысына, ошондой эле таксиге болгон суроо-талапка жана линиядагы айдоочулардын санына жараша болот. Эгер буйрутмалардын саны жеткиликтүү унаалардын санынан кыйла ашып кетсе, сервисте баалардын коефициентин жогорулатуу ишке кирет.

«Бул чара көбүрөөк айдоочуларды тартууга, суроо-талап менен сунуштун ортосундагы балансты турукташтырууга жана шашылыш түрдө кетүүгө муктаж болгондордун жол жүрүшүн камсыздоого жардам берет. Көбөйтүү коефициенти болбосо, колдонуучулар суроо-талап күчөгөн мезгилде тиркемеден «унаа жок» деген билдирүүнү көрүшмөк», — деп түшүндүрдү Тилек Сулайманов.

Суроо-талаптын көбөйүшүнө таасир эткен дагы бир фактор - бул сезондуулук. Аба ырайы жылыгандан баштап, кеч күзгө чейин айрым айдоочулар сезондук жумуштар менен алек болуп, бул мезгилде да автоунаалардын тартыштыгына алып келиши мүмкүн.

Бирок мындай учурларда да акчаны үнөмдөөнүн жолдору бар. Тиркемедеги «Жөө басуу» жана «Күтүү» опцияларын колдонуп, же «Бирге» тарифин тандап, шашылыш маалда жүргүнчүлөр менен бирге жолду бөлүшсө болот.