ООРУГА АНЫКТАМА
Ак кандуулук оорусу (лейкемия) рак ооруларынын катарына кирет. Мында кан пайда кылуучу органдарда (сөөк чучугунда, кемиктерде) жана башка органдарда (бөйрөктө, нервдерди бойлото, териде) өсүп жетилбеген клетка элементтери көбөйүп, организмде дени сак клеткалардын пайда болушуна тоскоолдук жаратат. Натыйжада кан пайда кылуучу систем бузулуп, айрым органдар (боор, көк боор) шишип, кан азайып, иммунитет начарлап, ак кандуулук оорусу пайда болот.

РАДИОАКТИВДҮҮ КАЛДЫКТАРДЫН КЕСЕПЕТИ
Улуттук онкология борборунун балдар онкологиясы бөлүмүнүн жетекчиси, медицина илимдеринин доктору Дамира Байзакова мындай дейт:Ак кандуулуктун негизги себептеринин бири болуп радиация-нурдануу эсептелет. Кыргызстан боюнча мындай ооруга чалдыккандардын дээрлик көпчүлүгү Ош жана Жалал-Абад облустарынын тургундары. Себеби аталган аймактарда радиоактивдүү (уулуу) заттар көп кездешет. Жалал-Абад аймагында радиоактивдүү калдыктар көмүлгөн жайлар көп. Ал эми Ош облусунун тургундары тамеки талааларында көп иштешкенинен, күндүн ысыгынан инфекциялык оорулардын көп кездешкенинен жана социалдык абалдын начардыгынан бул илдет келип чыгууда. Ошондой эле аталган аймактарда Союз учурунда пахта талааларына учак менен химиялык жер семирткичтерди чачышкан. Бүгүнкү күндө наристелердин ак кандуулук оорусу менен төрөлүп жатканына дагы бир себеп ошол кезде пахта талаасында иштеген кыз-келиндердин ден соолугуна байланыштуу болушу мүмкүн. Ошондуктан түштүк жергесинен келип жаткандардын саны көп.

СӨЗСҮЗ ТЕКШЕРҮҮДӨН ӨТҮҮ КЕРЕК
Эгер адамда жогорудагыдай оорунун белгилери пайда болсо, дароо дарыгерге көрүнүп, текшерүүдөн өтүү зарыл. Убактылуу көрүнүш катары карап жүрө берсе, адамдын өзүнүн каны жоголуп, таза кандын ордун ак кан басат да, оору өтүшүп кетет. Оорусу өтүшүп кетсе, дарылоо да кыйынчылыкты жаратат.

ООРУГА ЧАЛДЫККАНДАР ҮЧҮН ӨЗҮН АЛЫП ЖҮРҮҮ ЭРЕЖЕСИ

• Ачуу тийген күндүн нурунан сактануу керек.
• Суукка урунбай, жылуу жүрүү зарыл.
• Ар кандай инфекциялык ооруларды жуктуруп алуудан этият болууну биринчи орунга коюусу шарт. Себеби иммунитет төмөн болгондуктан, коркунуч жаралат.
• Чала бышкан азыктарды колдонуудан алыс болгону оң. Себеби организмге азык аркылуу инфекция кирип кетиши толук мүмкүн.
• Химиялык дарылануу мезгилинде (дары-дармек кабыл алууда) куурулган жана туздуу тамак-ашты менюсунан алып салуу туура.
• Көбүнчө канды көбөйтүүчү азыктарды колдонуу сунуш кылынат.

ООРУНУН АЛДЫН АЛУУ
Ак кандуулук менен жаш балдар көп оорушат. Андыктан оорунун алдын алуу үчүн алардын тамак-ашына, жашаган жеринин экологиясына көңүл буруу зарыл. Наристелердин аталган оору менен төрөлүп жатышы энеге да байланыштуу. Кош бойлуу кезинде тамеки чегип, спирт ичимдиктерин колдонуусу, аз кандуулуктан жабыркоосу да себепкер. Баласынын ден соолугу чың болушун кааласа, тамеки, спирттен алыс болуп, витаминдүү азыктарды колдонушу шарт.

СТАТИСТИКАЛЫК МААЛЫМАТ

• Ак кандуулук менен көбүнчө жаңы төрөлгөн наристелерден тартып 15 жашка чейинки балдар жабыркайт.
• Кыргызстан боюнча 10 жылдан бери аталган оору боюнча каттоодо турган жаш балдардын саны 600-700гө чукул.
• Кыргызстанда жылына жаңы төрөлгөн балдардын арасында рак ооруларына чалдыккандардын саны 200гө жетет. Алардын ичинен 40-50 наристе ак кандуулук менен төрөлөт.
• Оорусу жеңилирээктер Кыргызстандын шартында дарыланып, айыгышат. Бул көрсөткүч 60-70 пайызды түзөт.
• Оорусу жеңилирээк бир баланы дарылоо үчүн 2 жыл убакыт керектелет жана дары-дармегине 3-4 миң доллар сарпталат.
• Ал эми оорусу өтүшүп кеткендер жана оорунун татаал түрү менен ооругандар Италияга операция жолу менен айыктырууга жиберилет. Италия мамлекети акыркы 10 жылдын ичинде жардам иретинде кыргызстандык 80ге жакын баланы бекер дарылап берген. Ал жакта бир баланы толук дарылоого 200-300 миң доллар каражат бөлөт. Анын ичинде жол киреси, тамагы, жашаган жери да каралган.
• Ал эми Кыргызстанда Балдар онкологиялык бөлүмүнө дары-дармек алуу үчүн 2012-жылга карата мамлекет тарабынан эч кандай каражат бөлүнгөн эмес.

Кубаныч Сыдыков
densooluk@super.kg