АКШнын биринчи президенти Жорж Вашингтон: «Сөз эркиндиги жокто койду союуга алып бара жаткандай бизди кыңк эттирбей алып кетүүгө болот»,- деген. Бул сөз айтылгандан бери 200 жылдан ашса да, ал өз актуалдуулугун ушул күнгө чейин жоготпой келет.
Жыл башынан тартып «ОшТВ» телеканалынын тегерегиндеги окуяларды чагылдыруу менен акыркы сандарыбызда сөз эркиндигине байланыштуу маселелерге кенен токтолуудабыз. Эркиндик – ириде жоопкерчилик. Ооба, жоопкерчиликти коомдогу ар бир жаран сезиши, билиши шарт. Ал эми сөз эркиндигинин дегеле бийлиги барларга кереги болгон эмес. Ал элге керек. Эркиндик болсо ушак жазышабы, төбө чачты тик көтөргөн криминалды жазышабы, айтор, эмнелер жазылбасын, алардын катарында чындыкты жазгандар жашай беришет. Кимге ишенүү, кимге ишенбөөнү элдин эркине калтыруу зарыл.
Англиялык философ жана жазуучу Оскар Уайльддын «Америкада президент төрт жыл башкарат, ал эми журналисттер мөөнөтсүз» деген алтын сөздөрүн бийлик өкүлдөрү да бекем жаттап алышса...

– Сиз буга чейин «ОшТВ» телеканалына кысым көрсөтүлүп жатканын айттыңыз эле. Акыркы күндөрдө бул окуя боюнча өзгөрүүлөр барбы?
– «Элди аймактык бөлүнүүгө чакырган» деген айып боюнча иликтөө жүрүүдө. «ОшТВ» ишин улантып эле жатат. Сулайман-Тоодогу антеннабызды эч ким азырынча жулуп ыргыта элек. Биз бул маселе боюнча бир пикирге келишебиз.

– Акаевдин бийлигинен бери журналистикалык чөйрөдө иштеп келесиз. Сөз эркиндигине кысым көрсөтүү ар президенттин тушунда кандай жүргөнүн салыштырып айтып бере аласызбы?
– Теле тармагында иштеп жатканыма 16 жылдан ашты. Ар кыл телекомпанияда иштеп тажрыйба топтодум. КТРде, КООРТто (азыркы 5-канал), ЭлТРде, эми мына «ОшТВда» иштеп жатам. Кыргыз тележурналистикасынын туу чокусунда турган кыйраткан журналистмин деп айта албасам да, ошол чокуга чейинки кайсы бир тепкичтердин биринде турган журналист болсом керек. Теледе өзүмдүн стилимди, жолумду тапканга аракет кылдым, мына ошол стиль, жол бирөөгө жагаттыр же жакпайттыр, бул деле мыйзам ченемдүү көрүнүш.
Сөз эркиндигине кысым көрсөтүүлөргө келсек, буга чейинки Акаевдин, Бакиевдин мезгилинде деле болуп келген. Формалары эле ар башка болбосо, Акаев, Бакиев, азыркы кездердеги куугунтуктоонун мазмуну окшош эле. Журналисттер бийликтин быкыйын айтып, жазып көргөзүшөт, а бийлик андан туура тыянак кылбай, ар кандай ыкмалар менен тигил же бул маалымат каражатынын оозун жапканга шашат. Калыстык үчүн айтып коюшум керек, коңшу өлкөлөргө салыштырмалуу Кыргызстанда сөз эркиндиги кыйла алдыда. Бирок бардык нерсенин деңгээли натыйжадан көрүнөт, сөз эркиндиги Кыргызстанда укмуш дегенибиз менен, ошол эркин айтылып жаткан сөздөрдөн кийин бийлик, коом, жашоо укмуш жагына өзгөрүп кетип жаткан жок го? Менин коркконум, ачык сөз айтасыңбы, эркин сөз айтасыңбы, бийлик ага маани да берип койбогон, «колуңдан келгенин кылып ал!» деген, эч ким эч кимди тоготпогон жолго түшүп алган жокпузбу? Кептин баары ушунда.

Ширин Турдакунова
politika@super.kg