Учурда автоунаа ээлеринин жүрөгүн өйүткөн маселе – бул күйүүчү майдын күндөн күнгө кымбаттап баратканы болууда. Мындан улам электр энергиясы жана газ менен жүрүүчү автоунаалар көпчүлүктүн көңүлүн бурууда. Төмөндө газ баллон жабдыгы тууралуу жана анын оң, терс жактарын ачыктап беребиз.

ГАЗ БАЛЛОН ЖАБДЫГЫ ДЕГЕН ЭМНЕ?
Газ баллон жабдыгы (ГБЖ) – кыймылдаткычы бензин менен иштөөчү автоунааларга орнотулуп, кыймылдаткычты иштетүүчү кошумча жабдык. Аны орнотуу менен унааны газ менен жүргүзүүгө мүмкүнчүлүк түзүлөт жана автоунаанын кыймылдаткычы бензин менен да, газ менен да иштей берет. Эсептөөлөр боюнча, бензинге караганда газ 10 пайызга көбүрөөк сарпталат. Анткен менен булардын бааларын эске алганда газ арзанга түшөт. Мисалы, 100 чакырым аралыкка 10 литр күйүүчү май сарптаган автоунаага АИ-95 үлгүсүндөгү бензин
(1 литри 53,2 сом) куйсак, учурдагы Бишкек шаарында көрсөтүлгөн баа менен
532 сомду түзөт. Ал эми ушул эле аралыкка 11 литр газ (1литри 26 сом) сарпталат жана анын баасы 286 сом болот. Бензинден 246 сомго арзан.

ГБЖнын АРТЫКЧЫЛЫКТАРЫ ЖАНА КЕМЧИЛИКТЕРИ

Артыкчылыктары:
Бензинге сарпталуучу каражатты эки эсе үнөмдөйт.
Экологиялык жактан зыяндуулугу аз.

Кемчиликтери:
Жабдыктын заманбап түрлөрүн жана аны орнотуунун баасы кымбат. Алсак, Бишкекте мындай жабдыкты 4 цилиндрлик автоунаага сатып алып орнотууга эң аз дегенде 700 доллар сарпталат. Ал эми 6 жана 8 цилиндрликтердин үстүнө дагы 150-200 доллардан кошулат.

• Асты жапыз автоунааларга газ баллонду анын багажына орнотууга туура келет. Андыктан жүк салууга орун тар болуп калат.
• Фильтрди тез-тез алмаштырып туруу керек. Болбосо газдын көп сарпталуусуна алып келет.
• Кыргызстанда газ толтуруучу станциялардын саны аз.
• Унаанын салмагы 30-50 килограммга оорлойт.

ГБЖны төмөнкү учурларда орнотуу максаттуу деп саналат:

• Автоунааңыз менен көп жүрсөңүз (жылына 30 миң чакырымдан ашык).
• Кыймылдаткычтын көлөмү чоң болсо (100 чакырымга 10-15 литрден жогору бензин сарптаган учурда).
• Жогору октандуу бензин (АИ-95-98) колдонсоңуз.

ГБЖны ТАНДООДО ЭМНЕЛЕРГЕ КӨҢҮЛ БУРУУ КЕРЕК?

• ГБЖны чыгаруу боюнча аты таанымал, элдин ишенимине кирген фирманыкын тандоо зарыл.
• Жабдыктын жана аны орнотууда баасынын арзанына качырбай, сапатка басым жасаңыз.
• Редуктор автоунаанын кыймылдаткычынын көлөмүнө ылайыктуу болушу шарт.
• Газ өтүүчү магистралдык түтүктүн калыңдыгы 1 миллиметрден кем болбошу керек.

ТЕХНИКАЛЫК КООПСУЗДУК
Адистердин айтымында, бензинге салыштырмалуу газ коопсуз болуп саналат. Анткени бензин куюлуучу бакка караганда газ баллон 10 эсеге калыңдык кылат. Бирок унаа кырсыкка кабылып, баллон катуу нерсеге урулуп, жарылып кетсе, чыккан отту өчүрүүгө жетишүү кыйын. Эгер күйбөй эле газ чыгып жатса, ал өтө муздак абалда болгондуктан адамдын денесинин сырткы бөлүгүн үшүтүп жиберет.

Ошондой эле төмөнкүлөрдү эске алуу керек:

• Газдын сыртка чыгып-чыкпаганын күн сайын бир текшерип коюп туруңуз.
• Пайдалануу мөөнөтү өтүп кеткен газ баллонду орнотууга такыр болбойт.
• Кыймылдаткычка газ өткөрүүчү түтүктү ачып-жабуучу вентилди зарылчылыгы жок беките бербеңиз. Аны көп убакытка автоунааны унаа токтотуучу жайга калтырганда, жабык имаратка киргенде же кыймылдаткыч бузулган учурда гана бекитип коюу керек. Ошондой эле системдеги газды толук иштетип бүтүрүү зарыл.
• 2 литрден кем эмес хладон же порошок түрүндөгү өрт өчүрүүчү каражаттарды автоунаага салып жүрүү керек.
• Бензин куюлуучу бакты какшытып салбаңыз. Күйүүчү май бактын жок дегенде төрттөн бир бөлүгүндө болуусу шарт.
• Газ чыгып же чыкпаганын текшерүү үчүн түтүктөрдүн, баллондун же дагы башка бөлүгүнүн сыртынан от күйгүзүп текшерүүгө болбойт!

Кубанычбек Сыдыков
koom@super.kg