Учурда өлкөдө кызамык жайылып, оорунун алдын алуучу эмдөө иштери жүрүп жатат. Диний ишенимдерден улам балдарын эмдетүүдөн баш тарткан ата-энелер да көбөйүүдө. Мисалы, ата-эне баласын эмдетүүдөн баш тартууга акылуубу? Вакцина эмнеден жасалат? Бул маселе боюнча Республикалык эмдөө борборунун директору, иммунолог ЖОЛДОШ КАЛИЛОВДУ сөзгө тарттык.

– Учурда өлкөдө кызамыктын жайылып жаткан кези. Андыктан эмдөө иштери кандай жүрүп жатканын айтсаӊыз?
– 2015-жылдын 1-21-январь аралыгында республика боюнча 34 миӊ 321 адам эмдөөдөн өткөрүлдү. Азыр борбордо 48 миӊ 300 доза вакцина запаста турат. 15-февралга чейин дагы 840 миӊ доза сатылып келинет.
Учурда 10-19 жаштар аралыгындагы балдар көп ооруп жаткандыктан, ушул жаштагы 1 миллион 34 миӊ баланы февралдын ичинде эмдөөдөн өткөзүү пландалууда. Жыл аягына чейин 1-9 жаштагыларды да эмдөөдөн өткөзүү каралган. Эмдөө мурда эмделбегендерге жана кызамык менен ооруган адам менен байланышта болгондорго жүргүзүлүүдө.
– Вакциналар кайсы өлкөлөрдөн алынып келинет?
– Бизге Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунан (ВОЗ) уруксат алган вакциналар алынып келинет. Алар Япония, Франция, Бельгия, Индия, Италиядан чыгарылган сапаттуу жана курамдары бирдей вакциналар.
– Баласын эмдетүүдөн баш тарткан ата-энелердин саны канчага жетти?
– Вакцина алганда балада ооруга каршы 15-20 жылга жете турган иммунитет жаралып, оору жукса да жеӊил өтөт. Эмдөөдөн өтпөгөн балдарда мындай иммунитет жок болгондуктан оору жукканда катуу оорушат. Кабылдап кетсе каза болуп калат. Мындан тышкары алар ооруну дени сак адамдарга жугузуп, эпидемиянын таралышына салым кошушат. Муну түшүнбөй 6 миӊ 462 баланы ата-энеси эмдөөдөн өткөрбөй жатышат. Алардын көбү «эмдетүү шариятка туура келбейт» деген түшүнүктү кармангандар.
– Баш тарткан адамдардын арасында врачтар да бар дегенге кошулат чыгарсыз...
– Алар вакцина зыян деген пикирдеги аз сандагы пенсия курагындагы медициналык кызматкерлер.
– Сөзүӊүзгө аралжы, учурда балдарга сайылып жаткан кызамыкка каршы вакцина адамдын жана тооктун түйүлдүгүнөн жасалат дегендин канчалык чындыгы бар? Мүмкүн, ушундай маалыматтар баш тартууга себепкер чыгар?
– Азыр кызамык, кызылча, тепмеге (паротит) каршы бириктирилген вакцина (КПК) сайылып жатат. 1 вакцина менен бала 3 ооруга каршы эмделет.
Азыркы КПК вакциналарга аталган оорулардын алсыздандырылган вирустары, антибиотиктер жана тооктун түйүлдүгүнүн клеткалары кошулат. Ошондуктан тооктун жумурткасынын агына аллергиясы барларга сайылбайт.
Вакцина алгач пайда болгондо бойдон түшкөн түйүлдүктүн клеткалары керектелген (башталгыч материал катары). Кийин ал клеткалар улам өстүрүлүп, көбөйтүлүп отуруп, түйүлдүктүн клеткалары колдонулбай калган.
Вакцина шариятка туура келбесе, анда ажыга баруучу 18-85 жаш курактагылар кептөөр, менингит, сасык тумоого каршы эмдөөдөн эмнеге өтүп жатышат? Өздөрү вакциналарды алат да, балдарына келгенде башкача сүйлөп калышат. Учурда муфтият, Дин иштери боюнча мамлекеттик агенттиги менен чогуу иш алпарып, түшүндүрүү иштерин жүргүзүп жатабыз.
– Ата-эне баласын эмдетпей коюуга акылуубу?
– Мыйзам боюнча акылуу. Андайлар түшүнүк кат жазып берүүлөрү керек. Бирок ошол эле учурда мыйзамда «эпидемиялык абалга карата эмдөөдөн өтпөгөн балдарды бала бакчага,
мектепке убактылуу киргизбөө» тууралуу да жазылган.
– Ата-энелерге кабарлабай туруп бала бакчада, мектепте эмдөө жүргүзүп салышканы туурабы?
– Жок, буга укуктары жок. Мыйзам боюнча эмдөө жүргүзүлчү күндү жана эмдөөгө жакындарынын келиши зарыл экендигин башталгыч класстын окуучуларынын ата-энелерине кат аркылуу кабарлоо зарыл. Жогорку класстын окуучуларына оозеки айтылат. Эмдөөдөн мурда балдар медициналык кароодон өткөрүлөт. Бала ошол кезде ооруп жатса, анда эмделбейт.
– Бала төрөтканадан чыга электе 2 вакцина сайылат. 11 жашка чейин 10 түрдүү ооруга каршы вакцина алат. Минтип ар түрдүү вакциналарды сая берүү баланын иммунитетин улам начарлатып, жаӊы ооруларга чалдыгууга жеткирбейби?
– Бала курсакта экенинде энесинен алган иммунитети ал төрөлгөндөн 2-3 айдан кийин төмөндөйт. Ал эми вакцина ооруларга каршы иммунитетти иштеп чыгарууга организмге түрткү
болот.
– "ВОЗ оорулардын алдын алуу эмес, киреше табуу максатында дары чыгаруучу компаниялар менен сүйлөшүп, вакциналардын сатылышын көздөйт» дегендер да көп...
– Фармацевтикалык компаниялардын эч кандай кызыкчылыктары жок.
– Шалга (полиомиелит) каршы вакцина маймылдын бөйрөк клеткаларынан алынабы?
– Ооба, вакцина Африкадагы жашыл маймылдардын бөйрөгүндөгү клеткаларында өстүрүлүп алынат.
– Вакциналар нерв системин жабыркаткандыктан аутист балдар көбөйүүдө дешет. Чындыгы канчалык?
– Чындыгы жок.
– Мен интернеттен «Адамдын клеткалары өз убагында өсөт, жетилет, анан өлөт. Ал эми вакциналар ал процессти бузуп, рактын келип чыгышын шарттайт. Бул гана эмес вакцинанын курамындагылар аллергияны жаратат. Аллергиктердин көбөйүп жатканы ушундан» дегенди окудум. Ишенүүгө болобу?
– Вакцинадан онкологиялык оорулар жаралса, эмдөө алгандардын баары ошол оору менен ооруп, аллергик да болуп калышпайт беле? Ишенүүгө негизсиз экени ушундан көрүнүп турбайбы?!
PS. Жолдош Калилов учурда Саламаттыкты сактоо министрлигинин көрсөтмөсүнөн улам "корь" илдетин "кызылча" деп которуп, колдонуп жатышканын айтты.

ЭМДӨӨГӨ ШАРИЯТ КАНДАЙ КАРАЙТ?
Бул жаатта дин аалымы ЧУБАК ЖАЛИЛОВДУН оюн билдик:
– Шариятта «дарынын эмнеден жасалганына карабай, анын натыйжасына кароо керек» делет. Эгер вакцина адамдарды оорудан чындап сактап, көз жумуп кетүүдөн алып калып жатса, анда ал вакцинаны жерүүгө болбойт. Чочкодон гана алынып жасалган дарыларды колдонбоо керек.
Эгер ВОЗ болобу же башка топтор болобу «оорунун алдын алуу керек» деп келе элек оору үчүн вакцинанын сайылышына салым кошуп, өз кызыкчылыктары үчүн пайда таап жатышканы анык болсо, анда ойлоно турган маселе.
Вакциналардын курамы эмнелерден турарын, тескери таасирлерин элге ачык айтып, түшүндүрүү кажет. Элдеги вакциналарга карата шектенүүлөрдү жоюу үчүн курамы бизде да текшерилүүдөн өтүшү, ал үчүн лабораториянын болушу шарт. Саюудан мурда балдар аны көтөрө алабы, жокпу, балдардын анализи алынып, текшерилүүдөн өтүшү да зарыл.

Канымжан Усупбекова
densooluk@super.kg